Գրական ակնարկ
Աշխարհի սփիւռահայ զաւակն է նա, նկարագրով ջամբուած պապենական ազգահայրենասիրութեամբ, հայ-հայաստանասիրութեամբ. կրթուած ու մշակուած եւրո-ամերիկեան մշակոյթի ու մտածողութեան ընտիր ճաշակով, որ մարդու իր զգացումները և մտորումները հեղեց իր բազմաժանր ու գունեղ գրականութեամբ՝ հայ գեղարուեստական արձակի գանձարանի մէջ:
Թէև նա յարատևօրէն ապրեց սփիւռահայի նկարագրային երկւութեամբ, բայց չտառապեց դրանով, որովհետև զգաց իր մարդու պատկանելութիւնը, և գիտակցեց հայի իր նուիրումները, ըստ պարտաւորութիւնների, յանձնառութիւնների և ժառանգութեան: Այդ բոլորով նա ոչ թէ ողբաց կամ տրտնջաց, այլ հաստատումներ կատարեց ըստ բնագրային ճշտութեան, ճշմարտացիութեան:
Դրանք յաճախ հնչում են զայրացկոտ մակնթացութեամբ, անցեալի, մանկութ յիշատակների յորդումով, ներկայի թափընթացութեամբ: Այդ համադրութիւնից է ահագնանում նրա արձակը, գեղարվեստական կոփուածքի ինքնատիպ կորութիւններով, հրապոյրով, լեզուամտածողութեան վայելուչ խորութեամբ, մտապատկերային նորագիտութիւններով, որ դարձնում է հեղինակին, սփիւռքից՝ հայրենիք, հայ ընթացիկ գեղարուեստական արձակի լավագոյններից մէկը, վեհաշունչ, գողտրիկ:
Գեղարուեստական հերոսների կերպարում նա մերթ ներդրում է իր ևս նկարագրի մի քանի ծուէնները, տենչերի մի քանի տրոփիւնները… Այլև թոյլ է տալիս, որ կերպարները իրենց ամբողջականացումը նուաճեն ներբուխ բնականութեամբ, ինքնասնութեամբ ոգի ստանան ու դառնան ապրող ոգեղինութիւն: Նրա հերոսները սփիւռահայի նման՝ բազմաերկրացի են. այլև բազմազգ, ինչպես Ամերիկան է, որ դարձավ նրա փնտրտունքների ու պեղումների աշխարհը:
Ծնունդով, մանկութեամբ, պարմանութեամբ ու երիտասարդութեամբ՝ իրանահայ, հասունութեամբ նա ամերիկահայ է. բայց մանաւանդ նա սփիւուռահայ է, որ չկաղապարուեց ծննդավայրային սահմանափակութեամբ, հատուածասիրութեամբ: Նա իր գրական անհատականութեամբ ամենակատարեալ սփիւռահայն է, գլոբալ իմաստով. նա հանդէս է գալիս համարեա բոլոր հայաբնակ երկրների սփիւռահայի զգացումներով ու մտածումներով, բնազդներով… դա շնորհիվ այն խորունկ նրբազգացութեան, որով նա ապրել, ճաշակել, զգացել, ճանաչել է սփիւռքը, հայսփիւռը… հայրենիքի կարօտով: Նա արելևահայերէն չէ, և արևմտահայերէն չէ, այլ պարզապէս հայերէն է իր ստեղծագործական ժառանգութեամբ: Այնուամենայնիւ, նա ունկնդիր է իր արեան աննախապաշար յիշողութեանը, և այդ է պատճառը, որ երբ նա սկսում է խորհրդածել, մտածել ու փիլիսոփայել, յաճախ սկսում է իր ծննդավայրից, իր պապենական տան թաղից, սկսում է իր մանկութիւնից, հայկական անխզելի կապակցութիւններով… հասնելու համար համաշխարհային տարածքին: Նա հայ գրականութեան համաշխարհային գրողն է:
Կարապենցից դեռևս մնում են բազմաթիւ ձեռագրեր: Մաղթենք, որ մեկենասներ կը գտնուեն դրանք ամբողջութեամբ հրատարակելու:
Գլենդել, 1997-08-21
3 comments
I found the above piece very interesting. As the curator of the Armenian cultural Foundation of Arlington, Massachusetts where Karapents’ library is housed, I would like veryt much to know which “unpublished” manuscripts of Karapents Mr. Davtian is refering to and would like to learn more about them.
Jermagin maghtanknerov
Մեծարգո պրն. Արա Ղազարյանս, Ձեր պատգամը փոխնցվեց պրն. Գրիշ Դավթյանին:
Ցանկալի է նաև Ձեր համագործակցությունը մեզ հետ:
Հարգանքներով՝
I have no personal knowledge of Karapentz’s archives. My statement about his unpublished works is what late Poet Armant (Aram Andonian) once told me when he visited Glendale. Armant has been a friend of Karapentz since their teens. I have been friends with Armant for long years. I have met Karapentz twice in Glendale.
I have all the published books of Hakob Karapentz except “Kartageni dustrw”, I wish I could get it from somewhere, because the bookshops here have not.