Խորեն Արամունի | ՉԵ՞Ս ՈՒԶՈՒՄ ՄԵՈՆԵԼ , ՏԱ՛Տ

Խորհրդավոր երեկո էր։ Տատս մեռնում էր։ Շուրջ քսան այր ու կին տարբեր դիրքերով նստած փոքրիկ սենյակում սպասում էին։ Ոմանք նույնիսկ անհամբեր էին, կարճ տարածության վրա գնում գալիս ու տխուր հայացքով, սենյակի կենտրոնում, հատակին պառկած մահամերձ տատիս էին նայում։

Բժիշկը վեց ժամ կյանք էր նշանակել, բայց տատս համառորեն շարունակում էր ապրել՝ «հուսախաբ» անելով ցավակից հարազատներին։ Նա ծանր հիվանդ էր, ութսունհինգ տարեկան հասակում այդպիսի հիվանդությամբ ապրելը բոլորովին էլ ձեռնտու չէր ոչ իրեն, ոչ էլ յուրայիններին։ Նա չէր շնչում, միայն երբեմն-երբեմն թառամած այտերը թեթև ուռչում, ապա շուրթերի արանքից ինչ-որ բան էր դուրս թռչում՝ փը՜ֆ։ Այս գործողությունը այնքան դանդաղ էր տեղի ունենում, որ յուրաքանչյուր փըֆ-ը վերջինն էր թվում։ Առաջին անգամն էի հոգևարք ապրող մարդ տեսնում։
Հանկարծ բոլորը ոտքի ելան։ Արտառոց ոչինչ չկար։ Դռան մեջ երևաց տեր հայրը, խաչակնքեց։ «Օրհնյա տեր»,, ասացին բոլորն ու խաչակնքեցին։ Տեր հայրը ծուլացավ պատասխանել։ Նա ամենայն լրջությամբ ու մեծ հանդիսավորությամբ մոտեցավ հիվանդին, ծնկի իջավ, ձեռքը դրեց նրա ճակատին ու մի քանի րոպե աչքերը փակ մրմնջաց, խաչակնքեց ու տեղ գրավեց սպասողների շարքում և ֆրթացնելով խմեց իրեն հրամցված թեյը։
Գիշերը ձգվեց ու ձգվեց։ Հարազատներից շատերը ձանձրացան ու լուռ հեռացան։ Մնացին մայրս ու քեռիս։ Նրանք նստեցին, անքուն սպասեցին։
Լույսը բացվել էր։ Հետաքրքրությունս լարելով մտա մահամերձ տատիս սենյակը։ Տարօրինակ բան նկատեցի, փֆերի հաջորդականությունը արագացել էր, իսկ դեմքի մկաները երբեմն-երբեմն թրթռում էին։ Մի տեսակ «հուսախաբվեցի» և կասկածամտությամբ լցվեցի բժիշկների ու բժշկագիտության նկատմամբ։
Օրերը գալիս, կուտակվում, դառնում էին շաբաթները՝ ամիսներ, ամիսները՝ տարիներ, տատս ողջ ու առողջ ապրում էր։ Աշխարհը նույնն էր մնացել։ Միայն կյանքը տատիս մաշել, հղկել, մի բուռ էր դարձրել։ Երեխայի կշիռ ուներ։ Երբեմն թոռնիկները գրկում ու մի շնչով չորրորդ հարկ էին բարձրացնում։ Այդ կատակը տատիս շատ դուր չէր գալիս, բայց ծիծաղում էր ու անեծքի պես ասում «էրթաք, որ ձեզնից ձեզ դուչար լինի»։
Մինչև կրունկները հասնող տատիս մուգ կապույտ զգեստը երբեք չգունափոխվեց։ Նա իր նույն գույնի գլխաշորով ծածկում էր նաև բերանը, որը հաճախ ձեռքով մինչև քթածակերն էր հասցնում։ Ձեռքի տերողորմյան նրա անբաժան զրուցակիցն էր։ Իսկ երբ թոռներից որևէ մեկը նստեր նրա կողքին կամ փաղաքշանքով գլուխը դներ նրա ծնկներին, նա ափը կդներ թոռան գլխին ու կմրմնջար։
-Ո՞ւմ հետ ես խոսում, տատի։
-Աստծո հետ, բալա, աղոթում եմ։
Մի օր մայրս ասաց, որ տատը այղ աղոթքը սովորել է երազում, և իրեն պատվիրել են երբեք բարձր ձայնով չաղոթել ու չփոխանցել իր սովորածը։
Տատիս մեր տուն գալը միշտ տոն էր մեզ համար։ Փոքրամարմին այղ բարի, սակավախոս ու զորեղ կինը մեր տունը լցնում էր հատուկ խինդ ու հրճվանքով։ Իրիկուները նրա հետ զրուցելու էին գալիս հեռու և մոտիկ ազգականներ, հին ու նոր ծանոթներ։ Հեռուստացույց չէր դիտում, իսկ եթե հանկարծ աչքն ընկներ էկրանին ու տեսներ «անհամեստ» հագնված մի կին, գլուխը ամոթով կթեքեր ու կեսժպիտ կմրմնջար. «Դաղ գցեմ ձեր սիրտը»։ Մենք էլ հենց դրան էինք սպասում։
— Տատ, ղու շատ երիտասարդ ես եղել, երբ ամուսինդ մահացել է։ Ինչու՞ նորից չես ամուսնացել։
— ԷՀ բալամ,- հոգոց էր հանում տատս,, երեք հոգի ինձ ուզում էին, ամա հիմա ոչ մեկն էլ չկա։ Մե Մարտիրոսն էր մնացել, էդ էլ հինգ տարի ստուց առաջ հոգին ավանդեց։ Դուք էլ հաշվել, որ ամուսնացել եմ ու էլի անմարդ եմ։
— Տատ , հիշո՞ւմ ես, որ քեզ համար տերտեր էինք բերել։
— Չէ, այ բալամ, չեմ հիշում։
— Մեծ մամ, բա էդ ինչի՞ չմահացար,- համարձակվեց հարցնել քույրս։
— Օհ, այ բալամ, ինչ է, ձեզ խոսք էի տվե՞լ, որ խոսքիս վրա չմնացի։
— Բա չե՞ս ուզում խոսք տալ, տատ։
— Խոսք կտամ, բալա, խոսք կտամ, ամա հիմա չէ, հետո, մի օր կասեմ։
— Տատ, իսկապես, քանի՞ տարեկան ես։
— ՕՀ բալամ, ինչ իմանամ, ինչքան հիշում եմ՝ ապրում եմ։
— Տատ, դու տեսել ես, թե ինչպես են մարդ առնում ֊ծախում, բանվորին անասունի ու ապրանքի հետ փոխանակում: Մենք դրան ասում ենք ստրկատիրություն։ Ավատատիրական ժամանակաշրջանն էլ ես տեսել, կապիտալիստականն էլ։ Լիմա էլ հո, փառք Աստծո, սոցիալիստականն ես տեսնում, էլ ի՞նչ ես ուզում:
— Ես ի՞նչ իմանամ, այ բալամ, ասում եմ էդ կոմունիստն էլ գար, ես մէ տեսնիմ, լավ կլիներ…
Տատիս Անդրանիկ թոռանը բանակ էին տարել։ Տատս շատ էր տխրում։ Նրա առօրյան փոխելու համար, մի քանի օրով մեր տուն էինք բերել։ մի օր էլ, ճաշի ժամանակ, մտախոհ նայեց երեսիս ու ասաց.
— Բալա ջան, հիմա քեզ ասեմ, Անդրանիկս որ բանակից գա, ես մե անգամ էլ իրան տեսնում, էն ժամանակ կմեռնեմ։
— Խո՞սք ես տալիս, տատ,- քրքջալով վրա բերեցի ես։
— Չէ, բալամ, խոսք չեմ տալիս։
Անդրանիկը բանակից ողջ առողջ վերադարձավ։ Քեֆի ու խրախճանքի երեկո էր։ Որպես սեղանի թամադա, բաժակը բարձրացրի ու դիմեցի տատիս.
— Տատ ջան, քեֆը, որ վերջանա, խոսքիդ տերը կլինե՞ս։
— Չէ, բալա ջան, չէ,- շփոթված ճչաց նա,- Արմենակս էլ բանակից գա, նրան էլ տեսնեմ, հետո…
Անցան ամիսներ, Արմենակ թոռն էլ բանակից վերադարձավ։ Նորից քեֆի թամադան ես էի։ Նորից նույն կատակ ֊հարցումը։
— Վայ, գնա անխիղճ, բա Անդրանակիս երեխուն չտեսնե՞մ։
Երեխայի լացը տունն առել էր։ Մարդիկ հավաքվել շնորհավորում, ուրախանում են, իսկ ես խորամանկորեն տատիս եմ նայում։ Նա զգաց հայացքիս խորհրդավորությունը և մի տեսակ մեղավորի պես նայեց ինձ ու խնդրեց. «Բալես, ղուրբանդ էրթամ, Արմենակիս երեխուն էլ տեսնեմ, հետո կմեռնեմ»։ Նա այնպես աղերսանքով նայեց ինձ, կարծես ես նրա հոգեառը լինեի։
Տատս արդեն բոլորել էր հարյուր հինգ տարին։ Արմենակի երեխային էլ տեսավ, դեռ էլի նոր ու նոր թոռնիկներ։ Ինձ տեսնելիս, նա մի տեսակ խեղճանում էր, ամաչում։ Մի օր էլ երբ իմացավ մեր Ամերիկա գնալու մասին, հանեց ակնոցները, սրբեց չորացած աչքերի արտասուքը, գլուխը կախեց ու սկսեց խոսել տերողորմյայի հետ։ Նրա խոսքերից ոչինչ չհասկացանք։ Ապրում էինք տատիս վիշտը։ Մայրս էլ հաճախ աչքերը թրջում ու սենյակից դուրս էր գալիս։
— Բալամ ջան,- հեկեկալով դիմեց ինձ տատս ու ակնոցը հանեց,- էն ցավը, որ դու ես իմ սրտին դնում, էլ չեմ դիմանա։ Իմ էրեխուն, իմ ջիգյարին ինձանից մաէբուն ես անում… ամա, բալա ջան, ես չեմ մեռնի, սաղ սրտով ճամփա կդնեմ, գնացեք, Աստված ձեզ…
Խոսքը կիսատ մնաց։ Երկու տարի հետո ստացանք կիսատ թողած խոսքի շարունակությունը.
«Սիրելի հորաքույր և հորաքրոջ սիրելի զավակներ, այս նամակը գրում եմ տատիկի ցանկությամբ ու նրա թելադրանքով։ Խոստացել եմ ինչ որ ասում է՝ բառ առ բառ գրեմ։
Բալա ջան, ցավդ տանեմ, դարդդ առնեմ, էլ ուժ չունեմ, չեմ դիմանում, սիրտս կտոր-կտոր ա լինում։ Աստված վկա, ղուրբանդ էրթամ, մորդ մեկ անգամ էլ ուզում եմ տեսնեմ։ Բալա ջան, ճիշտ ա, էս մեր անուշ հողի վրա, Սուրբ Գրիգոր Լուսավորչի մոտ չեն մեռնում, ամա ես խոսք եմ տալիս, որ հենց, որ մերդ վերադառնա ձեզ մոտ՝ կմեռնեմ։ Ցավդ տանեմ բալա ջան»։
Տատիս ցանկությունը կատարվեց։
Մայրս այցելեց իր մորը, վերադարձավ և երկու օր անց հեռագիր ստացանք.
“TATIKE HANGSTACAV
ARMENAK”

 

1 comment

    • Yeranuhi Ghandilyan on 16 Հուլիսի, 2008 at 2:28 ե.
    • Reply

    …sad and amazing…

Թողնել պատասխան Yeranuhi Ghandilyan-ի համար Չեղարկել պատասխանը

Your email address will not be published.