Անգլերենից թարգմանեց Մարուշ Երամեանը
Մօր կողմէ աւստրիացի եւ հօր կողմէ իտալացի այս ամերիկացի գրողը ծնած եւ ապրած է Նիւ Եորք, եւ աշխատած որպէս մարզական թղթակից։
Հեղինակը ինքզինք հէքեաթասաց, պատմութիւններ պատմող կը նկատէ։ Իր գրեթէ բոլոր գրութիւնները հէքեաթներու պարզ ոճը ունին, եւ բարդուող մանրամասնութիւններու նկարագրութիւններով կը ստեղծեն այնպիսի մթնոլորտ մը, որ հեղինակին ինքնուրունութիւն կը շնորհէ։ Եթէ իր վիպակներն ու վէպերը փորձենք ամփոփել, պիտի տեսնենք որ անոնք յաճախ տափակ կը հնչեն, որովհետեւ անոնց արժէքը իրենց ամբողջութեան, պատումի ձեւին, պարզ բայց շատ խորունկ ոճին մէջ է։
Հեղինակին համար երբեմն ոչ-մարդկային կերպարները մարդկային հոգի կ՚ունենան, կամ բաժին մը անկէ։
Այս վիպակին մէջ տիկնիկներուն տիրոջ յարաբերութիւնը անոնց հետ փոքրիկ նմանութիւն մը ունի dissociative identity disorder (անկապակից անհատականութեան երեւոյթ) կամ multiple personality կոչուած հիւանդութեան հետ, որ 1950ականներուն ծանօթ էր Ամերիկայի ժողովուրդին։ Անշուշտ հեղինակը այս մասին ակնարկութիւն չ՚ըներ իր վիպակին մէջ, պարզապէս սենեկալցի Կոլոյին բերնով կ՚ըսէ՝ “անոնց կը նայէր որպէս ապրող, շնչող էակներ”։
Կալլիքոյի յաճախ մէջբերուած մէկ խօսքը կը բացայայտէ իր գրականութեան էութիւնը.
“Զգացումներու եւ “տիղմ”ի գրականութեան միջեւ եթէ մրցակցութիւն ըլլայ, առաջինը անհամեմատօրէն առաջ կ՚անցնի, ինչպէս միշտ եղած է եւ միշտ պիտի ըլլայ սովորական մարդոց համար”։
“Եօթը Տիկնիկներու Սէրը” վիպակը, որ հեղինակին լաւագոյն գործը չէ, — լաւագոյնը կը մնայ The Snow Goose “Սպիտակ Սագը” վիպակը — նախ գրուած է որպէս պատմուածք, “Մարդը որ Կ՚ատէր Մարդերը” խորագրով։ Վիպակին հիման վրայ ֆիլմ մըն ալ պատրաստուած է Lili խորագրով։ Կալլիքօ ունի աւելի քան երկու տասնեակ գիրքեր՝ պատմուածքներու հաւաքածոներ եւ վիպակներ։
Ա. ՄԱՍ
Փարիզի մէջ, գարնան օր մը, երիտասարդ աղջիկ մը կը պատրաստուէր ինքզինք Սէն գետը նետել։
Նիհար, ճղճիմ աղջիկ մըն էր, լայն բերանով եւ սեւ, կարճ մազերով, մարմինը կաշի-ոսկոր, մինչ պէտք էր մսոտ կորութիւններ ունենար։ Եղած էր ժամանակ, երբ համակրելի էր դէմքը, բայց հիմա, անօթութենէն եւ ձախորդութիւններէն արդէն դալկացած էր։ Աչքերը՝ մեծ, մութ եւ առինքնող, լեցուն էին յուսահատութեամբ։
Անունը Մարէլ Կիզէք էր, բայց զինք Մուշ կը կանչէին. Պըրըթոնցի որբուկ մը, Սէն Պրիյոքի մօտիկ Բլուհար գիւղէն։ Թէեւ քայքայուած, սակայն իր վրայ տակաւին կը յամենար այդ խորհրդաւոր հողերուն գաղտնիքը, որ կը յայտնուէր շնորհալի քալուածքին, կարծես պարուրուած ըլլար գիւղական երկար, ծփուն հագուստներով, նայուածքին ծանրութեան, անմեղութեան, եւ իր անխաթար միտքին մէջ, որ հակառակ երիտասարդութեան, — միայն քսաներկու տարեկան էր, — սէլթիք արեան մթութիւնը կը պահէր։ Այս մթութիւնն էր, որ հիմա զինք դէպի իր մահը կ՚առաջնորդէր։
Մեռնիլ կ՚ուզէր, որովհետեւ այլ երիտասարդ աղջիկներու պէս Փարիզ եկած էր թատրոնի մէջ յաջողութիւն փորձելու համար։ Չարաչար ձախողեր էր։ Եւ հիմա որ որպէս անտաղանդ եւ յաճախորդները չհետաքրքրող դուրս դրուեր էր անմակարդակ Կապոյտ Ջաղացքէն, չկար երկրի երեսին անձ մը, որ հոգար թէ ի՞նչ պիտի ըլլար ինք։ Մէկը չկար որ իր ընկերը ըլլար։ Ստացած քանի մը ֆրանքը միայն քանի մը օրուան ապրուստ կ՚ապահովէր իրեն։ Այդ քանի մը օրերէն ետք կա՛մ սովամահ պիտի ըլլար եւ կամ ինքզինք պիտի ծախէր։
Կը յիշէ՞ք Փարիզի այդ տարուան Մայիսը, երբ գարունը շատ կանուխ եկաւ եւ ծաղկած շագանակենիներուն ջահերը մայրաքաղաքը լուսաւորեցին։
Արեւոտ ու տաք օրեր էին. բայց գիշերները տակաւին քամիոտ էին եւ պաղ։ Ցերեկները ամառ էր կարծես։ Մանուկները պարտէզներուն մէջ կ՚երեւէին իրենց խնամակալուհիներուն հետ։ Կիներուն անուշահոտութիւնը կը յամենար անցքերուն մէջ։ Խանութները մինչեւ ուշ գիշեր բաց կը մնային, եւ երկինքը այն տարբեր կապոյտն էր, որ միայն Ֆրանսայի վերեւը կը գտնուի կարծես։ Գիշերուան պաղը սակայն մարդիկ փողոցներէն տուն կը քշէր։
Ահա թէ ինչո՞ւ փողոցի քերմէսը կը պատրաստուէր հաւաքուիլ Փոն Նէոյիէն եւ յուսախաբ հեռանալ, որով-հետեւ իրենց ամբողջ աշխատանքը գիշերները տեղի կ՚ունենար։
Մերկ լամբերու շարանը կ՚երկննար Ժեներալ Տը Կոլ պողոտային մէկ կողմէն, Տէֆանսի կլորէն մինչեւ Սէնի կամուրջը, ուրկէ կը սկսի Փարիզի արեւմտեան մուտքը։
Փողոցի քերմէսին աղմուկին՝ կարուսէլներու մեղեդիներուն, նշանառութեան խցիկներու հրացանաձգութեան, զանգակներու ձայներուն եւ վաճառորդներու կանչերուն փոխարէն հիմա կը լսուէին սղոցներու, մուրճերու, պտուտակներու եւ աշխատաւորներու ձայներն ու կանչերը, եւ հեռացող բեռնակառքերու մեքենաներուն աղմուկը։
Առաւօտուն միայն հողին վրայի հետքերը պիտի նշէին քերմէսին տեղը։
Պաստառով փակուած տարածութենէն, որ Կապոյտ Ջաղացքի աղջիկներուն որպէս հանդերձարան կը ծառայէր, Մուշը դուրս եկաւ, յանձնելէ ետք այն երկու կտոր “տարազը”, որ իրեն տրուած էր որպէս համազգեստ, եւ վերջին նայուածք մը նետեց իր փլած յոյսերուն։
Շոն Սէն Ժէրմէն կը փոխադրուէր. բայց ինք նոյնիսկ ա՛յս աշխատանքը պահել չէր յաջողած։ Այդ օրուան ելոյթին գործատէրը զինք դուրս դրեր էր ըսելով՝ “շատ նիհար ես, աղջիկս, մեր քով աշխատողները քիչ մը աւելի մսոտ ըլլալու են. այսօր լսեցի հանդիսատեսներէն մէկը որ կ՚ըսէր՝ այդ սատկած հաւը նորէն ելաւ. եթէ աղջիկ մը երգել ու պարել չի գիտեր, գոնէ բանի մը պէտք է նմանի”։
Ճիշդ էր մարդը. Մուշը աւելի արգահատանք կը ներշնչէր, քան կիրք։
Իրը սովորական պատմութիւնն է աղջիկներուն, որոնք տեղական սիրողական խումբի մը մէջ թերեւս պայմանական յաջողութիւն մը արձանագրած են։ Պատերազմին որբացած, ապրած էր մեծ-մօրաքրոջ մը հետ, որ իր կարգին մեռեր էր, երբ Մուշ տասնըվեց տարեկան էր։ ՍԷն Պրիյոքի քաղաքապետարանին մէջ որպէս հաւաքարար աշխատեր էր, մինչեւ կրցեր էր հաւաքել Փարիզ երթալու ծախսը։
Հոն էր, քաղաքապետարանին մէջ, որ Մուշ դէմ յանդիման եկեր էր այն իրողութեան, թէ ինք, իր երազներուն իրականացման համար չունի պէտք եղած տաղանդն ու մարմնական յատկութիւնները։
Եւ հոն էր, որ աղտոտ մարդիկ ձեռներ էին իր մարմինը, եւ թատերական միջնորդները հանուեցուցեր էին զինք, դիտելու իրենց առեւտուրի “ապրանքը”, բայց զինք հեռացուցեր էին առանց վնաս հասցնելու, որովհետեւ իր անմեղութիւնն ու պարկեշտութիւնը այդ մարդոց խղճին ուղղուած վիրաւորանք էին։
Մուշ կրցեր էր պատահական աշխատանքներ գտնել Փիկալի եւ Մոնմարթըրի քապարէներուն մէջ, ինչ որ զինք սովամահ ըլլալէ պահեր էր. բայց բնաւ չէր կրցած մնայուն աշխատանք մը ապահովել, եւ, միշտ աւելի վար սահելով, հասեր էր Կապոյտ Ջաղացքի այս աշխատանքին, որուն համար իսկ անատակ կը նկատուէր։ Ամենէն անմակարդակ հանդիսատեսին համար իսկ իր մարմինը պատրանք չէր ներշնչեր։
Այս էր, որ համոզեր էր զինք հեռանալ կեանքէն, որովհետեւ եթէ նոյնիսկ որոշէր մարմինը ծախել անօթի չմեռնելու համար, գնող պիտի չի գտներ։
Վերջին մեկնաբանություններ