Category: Գրախոսություն

Զեմֆիրա Սարգսյան | ԲԾԱԽՆԴԻՐ, ՆՐԲԱՆԿԱՏ ՈՒ ՄՏՈՐՈՒՄՆԵՐԻ ՄՂՈՂ — Կ. Տ. Հովհաննիսյանի «Պղպջակ» և «Արևի հետ» ժողովածուների մասին

Արևի հետ

Մարդկային փոխհարաբերությունները, շրջապատող երևույթներն ու իրողությունները որքա՜ն բազմազան են, որքա՜ն կանխատեսելի կամ անկանխատեսելի, պարզ կամ բարդ…: Եվ մենք այդ ամենի մեջ ենք կամ անցնում ենք այդ ամենի կողքով՝ նկատելով կամ չկատելով դրանց էական կամ ոչ էական լինելը, հաճախ չփորձելով անգամ ճակատագրականի խորքերը դիտարկել, քննել ու հասկանալ պատճառահետևանքային կապերը: Դա անում են ի վերուստ օժտվածություն ունեցող ստեղծագործող անհատները՝ նկարիչները, քանդակագործները, երգահանները, գրողները: Գրողները հենց այդպես՝ բծախնդրորեն ու նրբանկատությամբ, զանազանելով կարևորը անկարևորից, յուրաքանչյուրն իր ոճի ու ձևի մեջ, ստեղծում է ի՛ր գրականությունը՝ լինի արձակ, թե՝ չափածո: Ասվածի հաշվառմամբ արձակ ստեղծագործությունների հետաքրքիր ժողովածուներ են իրանահայ արձակագիր Կոլյա Տեր Հովհաննիսյանի «ՊՂՊՋԱԿ» (2009 թ., Երևան, «Լուսակն» հրատ., 164 էջ) և «ԱՐԵՎԻ ՀԵՏ» (2018 թ. Երևան, «Զանգակ» հրատ., 416 էջ) խորագրերով գրքերը:

Continue reading

Բենիկ Ստեփանյան | «ՊՐՈՖԵՍՈՐ» ՎԻՊԱԿԻ ՀԱՂԹԱԹՈՒՂԹԸ

Թումանյանի Գիքորը գյուղից եկավ քաղաք, որ «մարդ դառնա»: Բայց նա «շատ» ավելի մարդ էր, և երևի թե ի՛նքը կարող էր սովորեցներ մարդ լինել: Շատերն են կործանվել գյուղից քաղաք ճանապարհներին, բայց հազարավորները գտել են իրենց, դարձել նշանավոր և մեծատուն: Այս հետաքրքիր մեկնարկն ամենահետաքրքիր հանգուցալուծումն է ստանում արձակագիր Անուշ Ասլիբեկյանի «Պրոֆեսորը» վիպակում: Գեղեցիկ իրերից և բարձր գաղափարներից հեռու Լուիզան, ում պրոֆեսորն Աստղիկ է անվանում, մուտք է գործում իր համար լրիվ այլ աշխարհ, որտեղ գտնում, ապա վերագտնում է իրեն. «…մի անգամ, փոշին սրբելիս, փշրեցի նրա վենետիկյան ապակուց հսկայական ծաղկամանը (հետո՝ իմացա ծագման մասին): Պրոֆեսորը չզայրացավ, ասաց՝ մոտեցեք, Աստղիկ: Ես լեղապատառ, դողացող ոտքերով, գլխումս արդարացման հազար ու մի տարբերակ ապարդյուն մոգոնելով՝ մոտեցա նրան: Ասա

Continue reading

Իշխան Չիֆթճեան | ԶԱՊԷԼ ԵՍԱՅԵԱՆԻ ՀԵՏ ԽԱՆՈՒԹԷ ԽԱՆՈՒԹ

Հասան կը հեռաձայնէ։ Կ’ուզեն գրական ձեռնարկ մը կազմակերպել, նաեւ Զապէլ Եսայեանէն ընթերցում մը կատարել… հայերէնով։ Եւ միտքը ես եկեր եմ։ Շատ աղէկ, բայց չզարմանալը անկարելի է։ Հայերէնը ո՞վ պիտի հասկնայ իր շրջանակին մէջ։ Թուրք, հայ եւ քիւրտ երեք գրողներէ գրական ընթերցումներ են խնդրոյ առարկայ ձեռնարկին բաղադրիչները, Համպուրկի այս ծայրամասին մէջ. իւրաքանչիւր հեղինակէ բնագիր եւ թարգմանութիւն (գերմաներէնի). Եսայեանի պարագային՝ ֆրանսերէնէ թարգմանուած, այսինքն՝ թարգմանութեան թարգմանութիւն. յետոյ կը տեսնեմ, որ թարգմանութիւնը կը կաղայ տեղ-տեղ, բայց հարցը այդ չէ։ (Եսայեան եթէ կը գրէ, օրինակ, «… ցրիւ բուրմունք…, երանգ, լոյս եւ երազ…», գերմաներէնը կը թարգմանէ՝ «… շատ բոյրեր, գոյներ եւ լոյսեր»։ Երազ-ը մէկդի նետուած է, ցրիւ-ն ալ՝ շատի վերածուած)։ Թարգմանութիւն մըն է, ի վերջոյ։ Բայց թարգմանչուհիին համարձակութեան նայէ՛. ամբողջ հատոր մը կազմել, հատուածներ այս-այն հայ գրողէն, առանց հայերէն գիտնալու, ֆրանսերէն թաղգմանութեան վստահելով…։ Ինչպէս ատենին Հայաստանի մէջ մայր ռուսերէնի թարգմանուած կտորներ անկէ անհամ-անհոտ կը թարգմանուէին սովետական աշխարհի որդի լեզուներուն։ Քաղաքակրթեալ Արեւմուտք… կեցցե՛ս, մեռցո՛ւր լեզուները։ Ու հիմա, գոնէ Եսայեան հատուածաբար կամ կաղն ի կաղ, ինչպէս որ է, ներկայ է գերմանացի ընթերցողին համար։ Շնորհակալ պիտի ըլլանք։ Մանրամասնութիւններով ո՞վ կը զբաղի։

Continue reading

Նաիրա Համբարձումյան | ՃԱԿԱՏԱԳԻՐ, ՈՐ ՄԻԱՅՆ ՀԱՅԻՆՆ Է

Վերջերս լույս է տեսել իրանահայ արձակագիր ԿՏՀ ի երկերի ժողովածուն, որի մեջ հրատարակվել է իր «Ինեսսա» խորագրով վիպակը: Այս գրախոսականը տվյալ վիպակի մասին է:

Continue reading

Արմինե Պետրոսյան | Երկու խոսք «Երիտասարդ գրողների անթոլոգիա»-ի մասին

Հին ժամանակներում ծնվում և անհայտության մեջ մեռնում էին բազում հանճարեղ գրողներ: Ժամանակակից աշխարհում ամեն գրիչ վերցնող, ավելի ճիշտ՝ համակարգչային ստեղնաշարին տիրապետող կարող է իրեն գրող հռչակել և ունենալ ընթերցողների խումբ:

Գրական այս քաոսում անթոլոգիաները կատարում են նշանակալի դեր. ի մի են հավաքում գրական աշխարհի քիչ թե շատ արժեքավոր ստեղծագործությունները ու ընդհանրության մեջ ներկայացնում ընթերցողին:

2014 թվականին արձակագիր, «Կայարան» արձակագիրների ակումբի նախագահ Սուսաննա Հարությունյանի ջանքերով Էդիթ Պրինտ հրատարակչությունը լույս ընծայեց «Երիտասարդ գրողների անթոլոգիան»:

Ժողովածուն բաղկացած է երեք բաժիններից՝ «Պոեզիա», «Արձակ», «Թատերգություն»: Ներառված են 35 երիտասարդ հեղինակների տարբեր տարիներին ստեղծված գործերը:

Ի՞նչն է համախմբել այս հեղինակներին մի ժողովածուում, գրական ո՞ր ուղղություններին կամ մեթոդներին են հետևում, ի՞նչ թեմաների շուրջ են մտածում ժամանակիս ստեղծագործողները, սյուժետային ի՞նչ ընդհանրություններ և տարբերություններ կան:

Continue reading

Նորայր Ղազարյան | ՎԵՊ «ԿՈՐՈՒՍՅԱԼ ԵԴԵՄԻ»

2013 թվականին լույս է տեսել Վիկտոր Հովսեփյանի «Կորուսյալ Եդեմ, կամ որտեղից է սկսվում Արաքսը» վեպը (Թբիլիսի, «Մծիգնոբարի» հրատարակչություն, ծանոթագրել, բառարանը կազմել է Գիսանե Հովսեփյանը):
Բանաստեղծ Վիկտոր Հովսեփյանը տեղ-տեղ անցնում է չափածոյի, որն ուղեցույցի դեր է կատարում նոր սկսվող գլխի բովանդակության և ոգու «իրազեկման» իմաստով:

Continue reading

Արմինե Պետրոսյան | ՄԱՀՎԱՆ ՍԱՐՍԱՓԸ ՍՊԱՌՈՂՆԵՐԻ ՀԱՍԱՐԱԿՈՒԹՅԱՆ ՄԵՋ Դ.ԴԵԼԻԼՈՅԻ «ՍՊԻՏԱԿ ԱՂՄՈՒԿԸ» ՎԵՊՈՒՄ

Ամերիկացի հայտնի պոստմոդեռնիստ գրող Դոն Դելիլոյի “Սպիտակ աղմուկը” վեպը տեսաբանների կողմից համարվում է պոստմոդեռնիստական գրականության վերջին արժեքավոր վեպերից մեկը:
1989 թվականին գրված «Միլիարդոտնանի հրեշի որսը» հոդվածում Թոմ Վուլֆն արդեն հայտարարում է արձակում ռեալիզմի նոր դրսևորումների մասին, ըստ այդմ՝ պոստմոդեռնիզմի վերջին նշանակալից վեպեր են Սալման Ռուշդիի «Սատանիստական բանաստեղծություն» և Դոն Դելիլոյի «Սպիտակ աղմուկը» վեպերը:

Continue reading

Արմինե Պետոսյան | ԱՐԹՆՈՒԹՅԱՆ ԿՈՉ

Կան գրքեր, որոնք կարդալու համար արդեն իսկ պետք է բավական կարդացած լինել: Այդիպիսին է նաև Էդուարդ Հարենցի «Լեթարգիական արթնություն» ժողովածուն: Երբ քնած են ընթերցողը, հեղինակի ներսի ու դրսի «ես»-երը, մուսան, քննադատը, հրեշտակը, Աստծված և տիեզերքն ընդհանրապես, նրանց միայն լեթարգիական արթնության կոչը կարող է մղել զգոնության: Ինչպես հեղինակն է նշում Գրական ակումբին տված իր հարցազրույցում`….

Continue reading

Լուսինե Մյուլլեր | ԱԴԱՄ ԲԱՂԴԱՍԱՐՅԱՆԻ «ՄՈՌԱՑՎԱԾ ԿՐԱԿ» ՎԵՊԸ

Հայ դատի արդարացիությունը ապացուցող եւս մի երկ, որը 2002 թվականին ամերիկյան ընթերցողի սեղանին դրեց Վիլյամ Սարոյանի ազգական, ծագումով բիթլիսցի, այժմ նյույորքաբնակ՝ Ադամ Բաղդասարյանը։ Սա հեղինակի առաջին վեպն է, որտեղ ներկայացնում է իր մորեղբոր՝ Վահան (Վահրիդջ) Քենդերյանի պատմությունը։ Վահան Քենդերյանից հուշ մնացած ժապավենից Ադամ Բաղդասարյանը քաղում է նրա կենսագրական փաստերին վերաբերող մանրամասներ, որոնց շուրջ էլ հյուսում է սրտառուչ նյութը ։

Continue reading

Արմինե Պետրոսյան | «ԱՅՍ ԱՆԳԱՄ ԷԼ ԿԱՇԻՍ ՓՐԿԵՑԻ»

Ժամանակակից հայ գրականության մեջ շատ են խամրող ու հառնող աստղերը, և այս աստղաբույլում, որը նոր որակ ու ձև ձեռք բերեց խորհրդային կարգերի փլուզումից հետո, իր յուրահատկությամբ առանձնանում է Կոլյա Տեր Հովհաննիսյանի արձակը: Տեր Հովհաննիսյանը գրականություն բերեց ոչ միայն ժամանակակից սփյուռքահայի նոր կերպարը, նրա և հայաստանաբնակի վարքագծի, էության նմանությունն ու տարբերությունը, այլև ներկայացրեց կոնկրետ մարդ էակին՝ իր հոգեբանութան բարդություններով, ելևէջումներով ու խորությամբ:

Continue reading