Սիրանույշ Օհանյան | ԴՈՒ ԱԳՌԱՎ ԵՍ

Սիրանույշ Օհանյան

Դու դանդաղ քայլում ես նեղլիկ քաղաքի բանուկ պողոտայով, թեքվում կից սուսիկ-փուսիկ փողոցը: Աչքի տակով զննելով շուրջդ՝ ձեռքդ սուզում ես պայուսակի մեջ: Շոշափելով՝ փնտրում ես ափդ շոյող կլորությունը, սպասում: Մի անգամ էլ ես վեհերոտ նայում դիմացդ՝ հատուկենտ անցորդները հո չնկատեցի՞ն, հո չե՞ն նայում սևեռուն արհամարհանքով՝ երեսով տալով բոմժին վայել արարքդ: Բարձրացնում ես ձեռքդ, անհամբեր ախորժակով կծում քաղցր, փխրուն խնձորը: Հետաքրքիր է, ինչո՞ւ փողոցում պաղպաղակ, բուլկի, շաուրմա, նույնիսկ տնական դուռում ուտելն ընդունելի է, իսկ խնձոր՝ ոչ: Խնձորի փափկությունը ծորում է հայացքիդ մեջ, հոկտեմբերի արևը ջերմացնում է կուրծքդ, աչքերդ կկոցում ես լույսի առատությունից, բայց չես կարողանում չնայել կապույտ երկինքը զարդարող դեղնականաչ սաղարթին: Ծառը դանդաղ դեպի ասֆալտ է առաքում թեթև տերևները. նրանք պարելով իջնում են անշտապ ղունղունացող սև աղավնիների վրա: Աղավնիները բարձրանում են ու հեռանում երկնքում: Դեղնած ճյուղերի կատարներին լռում են սպիտակ ագռավները:
-Իսկ համալսարանում ընդհանրապես ծամել չի կարելի:
— Ինչո՞ւ:
— Որովհետև չի՛ կարելի: Ուրիշներին կխաբես, որ չես ծամում, բայց քեզ ո՞նց կխաբես:
Դու նայում ես նրանց հետևից՝ մտածելով, որ լավ է՝ ուշացան, չտեսան ձեռքիդ խնձորը, այլապես երեխայի «չի կարելի»-ներին մեկն էլ կավելանար: Հանկարծ հիշում ես, որ ժամանակին ծամոն գրեթե չէիր ծամում, միակ անգամ, երբ ծամոնով լսարան մտար, որովհետև դասամիջոցին լահմաջո էիր կերել, ռուսերենի ուսուցչուհին, ով կլոր տարին վերուվար էր շարժում ծնոտները, պահանջեց նետել ծամոնը՝ հատուկ ամոթանք տալով: Արժի գրել այդ մասին: Մի քանի քայլ էլ. ահա՛ ծանոթ փշատենու տակի նստարանը: Տետրը դնում ես ծնկիդ: Գրում ես մտքիդ եկածը՝ նյարդայնանալով գրիչի դանդաղկոտությունից․ սիրում ես մատների արագ նվագը համակարգչի ստեղնաշարին: Մի քիչ էլ, և կուշանաս աշխատանքից: Չուզենալով վեր ես կենում:
Զանգ:
-Այլո՞՜:
— Ո՞նց ես:
— Լավ եմ, դո՞ւ:
— Լավ, բա ո՞ւր ես կորել:
— Կորե՞լ եմ, եսիմ, գործս շատ էր, հազիվ մեյլ ստուգեցի, երեկ էլ տնից ինտերնետ չեմ մտել:
— Հա՜… ասում եմ էսօր չխմե՞նք:
— Խմենք: Որտե՞ղ:
— Ձեր տանը, եթե հաջողացնես, ինձնից հույս չկա, ախպերս ֆուտբոլի պատրաստություն էր տեսնում արդեն:
— Լավ: Դուրս գալուց կզանգեմ, դուք գնացեք մինչ էդ: Սաթին կասես, չէ՞:
— Արդեն ասել եմ:
— Եղավ: Բա ուրիշ ի՞նչ կա:
— Սովորական, վոլիկային: Լսի, լավ, գնացի, երեխուն մենակ եմ թողել:
— Լավ: Գնա: Ց՛:

* * *
Մինչև աշխատանքային օրվա ավարտը ջանադրաբար կռվում ես էքսփլորերի անտրամաբանական-անմեկնելի քմահաճույքի հետ: Սթափեցնում է զանգը.
-Բա ո՞ւր ես: Մենք եկանք:
— Հա: Դուրս եմ գալիս:
Աչքերդ տրորելով՝ երկար սպասում ես կանգառում: Հսկա շենքի գլխին, փողոցային լույսերի մեջ խամրում է բերքահավաքի լիալուսինը:

«Իմ հոգին պարզ լույս է ճառագում,
Իսկ լուսնին թվում է,
Թե դա արտացոլանքն է իր:»1

Ինքդ քեզ զզվեցնելով՝ կրկնում ես այնքան, մինչև անզոր ես զգում բառերի կախարդական ցիկլից ազատվելու: Ականջակալներդ հագնում ես, որ շեղվես ներսիդ ռիթմից: Աչքդ գցում ես կողքիդ նստածի հեռախոսի էկրանին, անակնկալ ժպտում: Դիմացդ նստածը խոժոռ հայացքով մարում է ժպիտդ: «Feeling empathy հասարակական տրանսպորտում, երբ դու Alabama song ես լսում, իսկ իսկ կողքիդ անծանոթը՝ People are strange»,- հասցնում ես ազդարարել ֆեյսբուքում: Մեկը հավանեց: Երկուսը: Շուտ դուրս արի, քանի խոսքուզրույցի մեջ չեն քաշել: Կանգառը անցար:
-Կանգառում կպահեք:

* * *
Փողոցային լապտերները քնած են: Մութ փակուղու վերջում միայնակ փարոսն է կանչում: Ջորին կանգնած է դեռ չմաղած սպիտակ ավազի բլրակի մոտ՝ հավասարապես հեռու քո տանից, դիմացի հարևանի տանից, հիսունականների հավաքատեղիից: Ինչ-որ մեկը քացով խփում է մեքենայի դռանը, հետ քաշվում, նորից խփում: «Էս ո՞վ կլինի, ո՞ւմ տուն է եկել, հո պապայի ծանոթների՞ց չի: Ինչ էլ տեղ է կանգնել:» Կես հանդարտ, կես շտապող քայլերդ շրջանցում է անաղմուկ քամին, կատաղի հարվածով զնգացնում հիսունականների երկաթյա դարպասը, ու տհաճորեն ցնցվում ես անակնկալից: Ցուրտ է: Մի քանի քայլից տանն ես:
Վայրկյաններ անց քացահարողը հանգիստ է թողնում դուռը, քայլ անում դեպի քեզ:
— Բարև՛:
— Բարև,- առանց քայլքդ դանդաղեցնելու, առանց ձեռքերդ գրպաններից հանելու՝ պատասխանում ես դու: Նա արդեն քայլում է կողքովդ:
— Ո՞նց ես:
Նայում ես դեմքին՝ չափազանց գորշ-թրաշապատ է՝ հարյուրավոր դեմքերից զատվելու համար: Հիշողություն չի արթնացնում, համակրանք չի ներշնչում: Չի բացառվում, որ ծանոթ է,- կոմպլեքսավորվում ես դեմքերը չհիշելու քո անզորությունից:
-Ծանո՞թ ենք,- հարցնում ես՝ առանց ձեռքերդ գրպաններից հանելու, առանց քայլքիդ տեմպը փոխելու:
— Չճանաչեցի՞ր:
— Չէ՛է՞:- Ձայնդ ակնարկում է տարակուսանքդ:
— Բա հետո՞, ի՞նչ կա-չկա,- ու քայլում է քեզ հավասար:
Մի անգամ էլ ես նայում դեմքին՝ տապարով շինված ու բութ:
-Ո՞վ ես:- Փորձում ես զսպել ջղայնությունդ, գուցե, իրոք, չհիշվող ծանոթ է:
— Ո՞նց, չհիշա՞ր, ազի՜զ, քեզի քունողն եմ:
Իր բախտից, թե քո՝ արդեն դռան շեմին ես: Ձեռքդ ակամա դուրս է գալիս գրպանից, գնում ջինսի հետևի գրպանը: Շոշափում ես հեռախոսը, մինչ ձայնիդ կատաղությունը դուրս է թռչում․
-Զանգեմ, ախպերս իջնի՞, գլուխդ ջարդի՞, թե՞ հերս…
Չես հասցնում ավարտել «անասունով», մինչև միկրովայրկյանների ընթացքում ահռելի թափ հավաքած զայրույթդ կհարվածի դեմքի կեղտոտ թրաշին, ծոծրակն ես տեսնում: Հազիվ հասցնում ես մտածել, որ զանգել պետք չի, գոռաս՝ ձայնդ ավելի շուտ տուն կմտնի…
-Փախի՛, անասո՛ւն,- դիմում ես արդեն թիկունքին, իսկ նրա ձեռքը մեքենայի քացահարված դուռն է բացում: Ուզում ես նաև «ցռան» գոռալ. չես հասցնում: Ջորին խուճապահար շրջվում է և խոյահարում փողոցի խավարը: Դուռը բացելիս նկատում ես, որ ձեռքերդ դողում են կատաղությունից:
— Եկա՞ր, բալես: Մրսե՞լ ես:
— Չէ: Քամի էր մի պահ:
— Ոչինչ, կխմեք, կտաքանաք,- խնդում է հայրդ:- Նա՛ր, հագնվի, գնանք, խնամիդ կարոտել էր…
— Երեխեքն ո՞ւր են:
— Քո սենյակում, վերջին նկարդ են նայում:
— Ո՞նց, բա շուտ ասեիր, հիմա՞ ենք գնում, բա հաց չդնե՞մ, Ա՛րտ:
— Մենք կդնենք, մամ:
— Այ կնիկ, ինչ գործ ունես ջահելների հետ, հագի՛, շուտ…
Անուշն ու Սաթը հյուրասենյակ են մտնում ծիծաղելով: Անուշի կչկչոցը խուտուտ է տալիս հոգիդ. բարևի փոխարեն սկսում ես անզուսպ հռհռալ:
-Իյա՜, էդ չլինի՞ դու արդեն ճամփին խմել ես,- գրկելով՝ ասում է Սաթը:
— Ճամփի՞ն,- լրջանում ես,- չէ, չեմ խմել, ասպետս գինովցրեց…
— Ասպետ, հը՞, էս մթին ասպետ որտեղի՞ց գտար, ախչի՛…
— Համբերեք, է, սոված մեռա, սպասեք հաց դնենք:
— Երեխեք ջան, մեզ կներեք, մենք գնացինք… Ձեզ ուրախ ժամանց… Խելոք կմնաք…
— Քիչ խոսա, ընկի առաջ, լավ էլ ուրախ են, էլ ի՜նչ խելոք:
— Դու սո՛ւս, հերիք ա երես տաս…
— Երես ա մնացել որ…
Դու ծնողներիդ հետևից բանալիով փակում ես դուռը, անջատում միջանցքի լույսը: Արագ սեղան ես գցում Անուշի ու Սաթի օգնությամբ:
— Գինին Արենիից եմ բերել, վերջին արշավից: Սալաթը դո՞ւ ես սարքել, Ան:
— Հա: Ես սրանից կսկսեմ:
— Ըհը՛: Ես էլ մի քիչ սուպ կխմեմ նախ: Սաթ, բաժակներին տիրություն կանե՞ս:
Ուտում ես դանդաղ-դանդաղ, շարունակ քեզ հուշում, որ հաց քիչ ուտես, ծտավարի փոքրիկ պատառներ ես կծում: Սաթը նկատում է ամեն ինչ:
-Դիետա՞ ես պահում:
— Ձեռ մի՛ առ, շատ եմ չաղացել:
— Չաղացե՜լ ա,- հեգնում է Անուշը, դանակը մի կողմ դնում, զույգ ձեռքերով տրորում ստամոքսը,- էս որ չաղանալուց չի խոսո՜ւմ, իմ գանգի խաչը թռնում ա: Չաղը է՛ս ա, է՛ս, երազումդ կտեսնես իմ սալերը2 … Ոնց որ Շաքիի ջրվեժը լինի, տես ոնց ա խուրձ-խուրձ թափվում…
Դու փռթկացնում ես, ծիծաղում, հետ հրում աթոռը, կանգնում, կռանում, բռնում փորդ: Շունչդ կտրվում է: Հռհռոցը ուր որ է՝ կխեղդի Սաթին: Անուշը, կատարելապես լուրջ, նույնպես կանգնում է, ռևերանս անում, նստում: Երկար ժամանակ չեք հանդարտվում:
-Ո՜նց եմ սիրում քո գեղարվեստապատկերային փոխաբերական մտածողությունը:
-Բա ես ո՜նց եմ զզվում քո ճոռոմ բառերից:
— Չխմե՞նք:
— Խմենք: Շաքիի խրձերի կենացը:
— Լսի, բա էդ ջրվեժիդ բանալին ո՞վ ա տնօրինում:
— Անուշ խմեցիր:
— Անուշի ծոցում քնես:
— Անուշի ծոցում քնող կա, դու քո անտեր ջրվեժների մասին մտածի:
— Իմը ջրվեժ չի, դրախտի պարիսպ ա:
— Լեզու չունենայիր, ագռավները աչքերդ կհանեին:
— Լեզու չունենայի, ագռավ կլինեի:
— Չէ՜ մի, ագռավները լեզու չունե՞ն:
— Ագռավները հայերեն չեն խոսում: Իմ միակ լեզու հայերենն ա: Երկար, բերանիս մեջ թաքնված, կեղտոտ-բշտիկավոր լեզու: Կոկա-կոլայից ճաքճքած: Ըհը, տե՛ս:
— Զզվա՛նք…
— Եկեք խմենք…
— Խմե՛նք:
— Լեզվիդ կենացը:
— Մեր լեզուների կենացը:
— Մեր լեզվի կենացը:
— Անուշ…
— Անուշ:
— Ափսոս, անունդ «ախորժակ» լիներ, ես էլ րոպեն մեկ ասեի «բարի ախորժակ», պատկերացնում եմ՝ ոնց կուռեիր մեջդ, հա՜:
— Ես բարի չեմ:
— Դե լավ, կծու: Կծու ախորժակ:
— Չե՞ք բողոքի, որ ծխեմ:
Դու գնում ես սենյակդ. գինին խփել է գլխիդ՝ ալարում ես լույսը միացնել, խավարի մեջ, վարժ ձեռքերով փնտրում-գտնում ես ծխախոտատուփն ու կրակայրիչը՝ վրան գրված «Արարատ», սիգարետը դնում բերանդ, վերադառնում: Անուշը ձեռքիցդ վերցնում է կրակայրիչը, վառում սիգարետը, վերցնում իրեն, բերանիդ նորը դնում: Սաթը մտազբաղ լցնում է բաժակները: Խոր ներշնչում ես ծուխը, Անուշի հետ միաժամանակ արտաշնչում, սպասում, որ գինովության հաճելի թմբիրին գումարվի ծխի թեթևությունը:
-Ի՞նչ ես մտածում, Սա՛թ:
— Ինչո՞ւ ձերոնց չես ասում, որ ծխում ես:
— Մաման շատ ծանր կտանի:
-….
— Իրա համար էդ աշխարհի վերջն ա: Պապայից էլ ամաչում եմ, չնայած բան չի ասի:
— Ամաչո՞ւմ ես:
— Ըհը:
— Գիտե՞ս, թե գեղեցկությունը ինչու է այդքան գրավիչ մարդկանց համար:
— Մեռնեմ ջանիդ, Սա՛թ, էդ գրականախոսությունդ մի՛ մտի, էլի՛: Լեզուդ ուտեմ, մենակ թե էսօր չսկսեք փիլիսոփայել:
— Համբերի, Անուշ:- Դու մտահոգ հայացքդ հառում ես Սաթին:- Գեղեցկությո՞ւնը…
Անուշը ցուցադրաբար վեր է կենում, ծուխը փչում առաստաղին, հեռանում սեղանից, պառկում բազմոցին:
-…որովհետև թաքցնելու բան չունի: Ամոթը այլանդակության նշան է: Ամաչում ես, որովհետև չես ուզում ցույց տալ, իսկ չես ուզում ցույց տալ, որովհետև գեղեցիկ չէ: Ոչ մի գեղեցկություն արժանի չէ թաքուն մնալու: Ասենք, չես էլ կարող: Հենց պահեցիր՝ այլանդակվելու է:
— Համաձայն չեմ, Սաթ: Սխալ կա: Ես չեմ կարող ի ցույց դնել, օրինակ, իմ նվիրական երազանքները: Իմ սերը, իմ ապրումները: Ես հաստատ գիտեմ, որ դրանք չքնաղ են, բայց չեմ հանի դրանք:
— Բայց դու դրանք չես պահում, որովհետև ամաչում ես: Դու պարզապես չես ուզում, որ օտար հայացք կպնի դրանց: Իսկ ամաչում ես, օրինակ, էն դեպքում, երբ ստում ես: Սուտն ու գեղեցկությունը անհամատեղելի են: Որովհետև գեղեցկությունը անկեղծություն է, աշխարհի առաջ բացվելու գործողություն: Անկեղծը չի կարող տգեղ լինել:
— Ըհը, եկանք էն մտքին, որ ես այլանդակ եմ: Բայց դու մինչև վերջ չես գնում, Սա՛թ:
— Ի՞նչ եմ բաց թողել:
Դու հապաղում ես մի չնչին ակնթարթ, տատանվում: Սաթը լցնում է բաժակները: «Ասե՞մ, թե՞ չասեմ, հարմար առիթ ա: Չէ: Շուտ ա: Ժամանակը չի: Չի հավատա: Չի հասկանա: Չի ընդունի: Վախենում եմ: Վախենում եմ: Վախենում եմ:»
— Դե, եթե սուտ կա, ուրեմն վախկոտություն էլ կա: Ես նաև վախկոտ եմ:
— Կհամաձայնեի, եթե իմանայի, որ վախկոտ ես, բայց ես հո գիտեմ, որ դու…
— Սա՛թ, ճիշտ ա ասում էս քաքլանը: Մեկ-մեկ ինքը ջայլամից մենակ խուճուճներով ա տարբերվում: Բայց մեկ ա՝ ես սիրում եմ քեզ, քաքլան ջայլամ…- Անուշը զորեղ ձեռքով հարվածում է ուսիդ,- կենացդ, սեր իմ: Այլանդակությանդ կենացը, որ մի օր գեղեցկություն դառնա ու մենք հիացմունքից մեռնենք: Քո կենացն էլ, պրոֆեսոր ջան,- աչքով է անում Սաթին,- ինձ էլ հարգող լինեք:
— Անուշ:
— Ջա՛ն:
— Սա՛թ, իսկ գեղեցկությունը կարա՞ սպանի:
— Սպանի՞,- Սաթը վայր է դնում բաժակը: Մեղրագույն աչքերից վեր խոժոռվում են մեղրագույն ունքերը:- Ի՞նչ նկատի ունես:
Չի սպասում պատասխանի, խոսում է դանդաղ, գրելու դանդաղությամբ.
— Դե, եթե հաշվի առնենք, որ գեղեցկությունը ճշմարտություն է և անհամատեղելի է ստի հետ, իսկ մահը բացում է ճշմարտություն տանող դուռը, ուրեմն գեղեցկության հետ շփումին նախորդում է մահվան սահմանը անցնելը… Վայ, հակառակ ուղղությամբ գնացի…
-Սա՜թ, — դու ցնծում ես,- ինձ հենց էդ ուղղությունն էր պետք: Մեկ-մեկ գեղեցկությանը նայելիս ինձ թվում ա, թե մեռնում եմ… էդ նկատի ունեի:
— Հա՜… հետաքրքիր էր: Ես մեռնելու զգացողություն չեմ ունենում, բայց ահավոր ներվայնանում եմ, ոնց որ մեջս քորեն ու ճանկռտեն:
— Երևի նույն բանը նկատի ունենք…
— Երևի:
— Մանավանդ որ չեմ կարա հաստատ պնդեմ, որ մեռնելու զգացողությունը հենց էդ ա: Ուրիշ հարմար ձևով չեմ կարում նկարագրել:
— Հորս արև, ոնց որ հավատացյալ լինեք: Ես խմում եմ:
— Անո՛ւշ, Անուշ ջան:
— Ասենք թե՝ հավատացյալ ենք, հետո՞,- նեղանում ես դու:
— Հետո արի ճակատդ պաչեմ:
— Լուրջ:
— Լուրջ, քեզնից ի՞նչ հավատացյալ: Գոնե մի անգամ Աստծու անունը տված լինեիր, ասեի՝ հա: Մենակ աթեիստ: Տո դու ուր գնում ես՝ ճակատիդ գրած ա, որ մենակությունից փախնելու համար չես գնում, մենակ մնալու համար ես գնում: Մենակ մարդը չի կարա խմբի հետ աղոթի: Դու կոլեկտիվ ոչ մի բանի պիտանի չես:
— Էդ ես եմ քեզ ասել, Ան:
— Ես նկատել եմ, հետո ես դու ասել:
— Հա՛, ես ամեն ինչի մեջ ինձ մենակ եմ տեսնում: Ես կարող ա ամեն օր քեզ պատմելու բան ունենամ, բայց չպատմեմ, որովհետև դրանից մենակությունս չի անցնի: Կամ մեն-մենակ հավատացյալ լինեմ, տարիներով չարտահայտեմ, ու դու չիմանաս: Մեկը մյուսին չի խանգարում:
— Մենակ թե մինչև վերջ հակաճառես: Հա՛, դու հավատացյալ ես: Ես էլ էս հավի բուդն եմ…
— …ցելյուլիտներով…- և քո ծիծաղին վերադրվում է Անուշի ծիծաղը, մարում խոսակցությունը: Սաթը չի ծիծաղում, մտածկոտ է:

* * *
— Վաղը ի՞նչ ես անում,- հարցնում է Սաթը մեքենայի դուռը փակելուց առաջ:
— Սար եմ գնում երկու օրով, չասացի՞:
— Ինձնից շատ խմեցիր, Սաթ,- խնդում է Անուշը:
— Ճիշտ որ: Դե լավ: Քեզ ուրախ ժամանց:
— Ապրես: Կապ չի լինելու: Կգամ կզանգեմ: Բարի գիշեր:
— Բարի գիշեր:
Դու պատրաստում ես հագուստդ, ուսապարկդ, հավաքում սենյակը: Գոնե չորս ժամ քնես: Արարարողակարգիդ եզրափակիչ ակորդը ֆեյսբուք այցելելն է:
— Ի՞նչ ես անում,- անանուն էլեկտրոնների ծովից հարցնում է Սաթը:
— Բան չէ, հավաքվեցի, գնամ մի քիչ քնեմ:
— Դե գնա, լավ:
— Հա, գնացի: Ցգրություն:
— Զգույշ կլինես. գել ու գազան, սարեցի, վիշապ, ես ի՞նչ գիտեմ: Ց՛:
— Հա, մի անհանգստացի, Եհովան ինձ չի թողնի :Դ

* * *
Դեղին սաղարթի կատարին թառել են սպիտակ ագռավները: Խիտ շարքերով, կիպ նստած՝ նրանք համառորեն լռում են՝ կտուցները մխրճած երկնքի կապույտի մեջ: Ներքևում՝ կանաչ խոտ վրա, շոշորալով ղունղունում են սև աղավնիները: Ծառի բունը մերկ է, սպիտակավուն կեղևը կտոր-կտոր թափթփված է շուրջբոլորը: Սլացիկ ծառ է, ուղղաձիգ բնով, որն առանցքի պես իր շուրջը փնջել է բարակ ճյուղերը:
Ժամանակը չի շարժվում: Հանկարծ մի ագռավ պոկվում է տեղից, պտտվում ծառից վերև, հետո իջնում աղավիներից քիչ հեռու: Մյուս ագռավներն անհանգիստ շարժում են գլուխները, իրար նայում: Նրանցից մեկը ծանրորեն բարձրանում է, թառում հեռացած ագռավի տեղը: Ագռավները կրկին տմտմբացնում են գլուխները: Վերջին ազատված տեղը զբաղեցնում է մեկ ուրիշը: Նրա տեղը՝ մեկ ուրիշը: Հետո իսկական իրարանցում է սկսվում. ամեն մեկը ձգտում է գրավել հենց նոր թափուր մնացած տեղը: Թվում է, թե դատարկ տեղն է շարունակ տեղափոխվում: Դու նկարում ես արագ-արագ, մի կողմ դնում հերթական թերթիկը, սրում մատիտը՝ շտապելուց կոտրելով գրաֆիտը, փոխում թմրած ոտքերիդ դիրքը: Նստել ես տաք, ողորկ լեռնաքարին, հենվել հսկայական ժայռին, արևը աջից շոյում է ուսդ: Բարեբախտություն է, որ քամի չկա, և տարվա այս եղանակին կարող ես ազատ նստել ավելի քան երեք հազար մետր բարձրության վրա: Թե չէ հիմա ծվարել էիր վրանում: Եվս մի անգամ շնորհակալ ես լինում ինքդ քեզ, որ վերջին պահին ալբոմը խցկեցիր ուսապարկիդ մեջ:
Ագռավների անկռինչ թևաբախումը անհանգստացնում է ներքևի աղավնիներին: Նրանք զարմացած շուրջն են նայում և նկատում քիչ հեռվում անդադար մի ոտքից մյուսին հենվող սպիտակությունը: Աղավնիները սպառնալիորեն առաջ են մեկնում կտուցները, դանդաղ քայլում դեպի ագռավը: Նրանց ղունղունոցը ավելի ու ավելի բարձր է հնչում: Սպիտակը մի-երկու քայլ հետ է գնում, հետո դադարում է ոտքերը փոխել, սպասում: Աղավնիներն աննկատ շուրջկալում են նրան, սկսում անխնա կտցահարել: Սպիտակը փորձում է բացել թևերը, չի կարողանում, կռնչում է կարճ ու վայրի: Այդ ձայնից վերևում փոխատեղվող ագռավները անշարժանում են: Սևերը հետ-հետ են գնում, բայց օղակը չեն քանդում: Սպիտակը, արյունից կեղտոտված, քայլում է դեպի ծառի բունը: Աղավնիները հետապնդում են: Սպիտակը գլուխը խցկում է հողի մակերեսին հավասար բացված փչակը: Սևերը կտցահարում են, հետ ցատկում, նորից կտցահարում: Մի երկուսը կրծքով փորձում են հրել: Վերջին ուժերը հավաքելով, սպիտակը անհետանում է փչակում: Թափթփված կեղտոտ բմուբլները ձուլվում են ծառի կեղևի կտորտանքներին: Աղավնիները տեղնուտեղը մոռանում են ամեն ինչ: Համարյա բոլորի փետուրներին ժանգագույն բծեր են հայտնվել: Դու ներկում ես փչակի բերանն այնպես, որ չտարբերվի ծառի բնից: Փակված ագռավի մասին հետո կմտածես: Արևը իջնում է. ցրտում է: Վաղը դժվար վերելք ու երկար վայրէջք է սպասվում: Հավաքում ես թղթերդ:

* * *
Իջնում եք որքան հնարավոր է արագ: Դադար չեք առնում: Միայն երբ վերջից եկողները չեն երևում, սպասում եք, մինչև հայտնվեն հորիզոնից այս կողմ, ու նորից շարժվում: Պետք է մինչև մթնելը հասնեք բնակավայրին: Հեռախոսները դեռ լուռ են: Դու հաճախ կանգնում ես, հետ նայում, ափսոսում: Երկրի գույները մգանում են, միաձուլվում: Խոտերի մեջ պահված քարերը վտանգավոր են դառնում: Լուսինը պայծառ շողում է բաց երկնքում, ուղեկցում աջից կամ ձախից՝ չլքելով ձեր զիգզագաձև հետագիծը: Դու քայլում ես վերև նայելով, մի քանի անգամ սայթաքում: Ոտքդ թափով տալիս ես քարին, ցավից ծամածռվում: Բթամատդ մղկտում է: Քեզ ստիպում ես միայն ոտքիդ տակ նայել: Լուսինը վառվում է, երկինքը՝ մթնում: Երևում են գյուղի լույսերը: Հեռախոսները միաբերան սկսում են երգել:
-Ալո՞:
— Ո՜ւֆ, վերջապե՜ս, հազիվ քեզ բռնեցի: Երկու օր զանգել եմ, գժվեցի արդեն:
— Հո բան չի՞ եղել:
— Ո՞նց ես:
— Լավ եմ, դու ո՞նց ես:
— Լավ եմ: Մենք ինչ թեմայով ասես խոսել ենք, բայց Աստծու մասին չենք խոսել:
— Հա, երևի: Չեմ հիշում:
— Ուզում եմ ասես՝ ի՞նչ կրոն ես դավանում:
— Ոչ մի:
— Բայց ո՞րն է քեզ ավելի շատ դուր գալիս, ո՞րը կընտրեիր հիմա կամ հետո:
— Ոչ մեկը, Սաթ, ես Տիեզերքի գեղեցկության իմ զգացողությունը ոչ մի կրոնի հետ չեմ փոխի:
— Աստծուն չե՞ս հավատում:
— Հավատում եմ: Ի՞նչ ա եղել:
— Ո՞նց ես հավատում:
— Դե, հավատում եմ, որ ինչ-որ բան կա մեր էս աչքերից անտեսանելի ու ըըը… համատիեզերական, ու որ իրա համար բացարձակապես մեկ ա՝ մարդիկ իրան ինչ անուն կտան: Հիմա Աստված են ասում, թող լինի Աստված: Սա՛թ, ի՞նչ ա եղել:
— Ո՜ւֆ, չես պատկերացնի՝ ինչ քար ընկավ սրտիցս, երկու օր է՝ գժվում եմ, ինչ ասես չմտածեցի, հազիվ եմ դիմացել, որ Արամին կամ Անուշին չասեմ, Արամին էի ուզում պատմել՝ վախեցա, որ էլ չի թողնի հետդ շփվեմ…
— Սա՛թ, ի՞նչ ա եղել:
— Ի՞նչ պիտի լինի, որոշել էի, որ Եհովայի վկա ես:
— Ի՞նչ:
— Բա էն օրը մինչև ձեր տուն գալը ես գիտեի, թե աթեիստ ես, հետո էլ խոսակցություն ես բացում թաքուն աղանդավոր լինելու թեմայով, հետո էլ ֆեյսբուքում գրում ես «Եհովան ինձ պահապան», դու պատկերացնո՞ւմ ես իմ վիճակը… Է՞դ ինչի համար գրեցիր:
— Ախչի՜: Ջրիկացել էի, գրեցի: Փաստորեն լուրջ ես ընդունել:
— Լուրջը ո՞րն է, գիշերը չեմ քնել, էսքան տարի քեզ ճանաչում եմ, ու պարզվեց, որ Եհովայի վկա ես, ի՞նչ կլինես:
— Բայց դու ո՞նց կարաս ինձ ճանաչելով նման բան մտածես, ախր հարցն էլ հենց էդ ա, նո՞ր ենք իրար ճանաչում, ո՞նց մտքովդ կանցներ, չեմ հասկանում, Սա՛թ:
— Լսի, քո մեջ մի կետ կա, որին հասնել չի լինում, դու միշտ, ինչ-որ պահից սկսած, մութ ես դառնում իմ համար, ու ինձ թվաց, թե պատճառը գտել եմ՝ Եհովայի վկա: Մենակության մասին քո խոսքերն էլ վրադիր…
— Ախր մտածի, է՜, իմ կենցա՜ղը, կարդացած գրքե՜րը…
— Բա՛, մտածել եմ, գուգլով գրեցի «Եհովայի վկա», ու պարզվեց, որ իրենք մինչև չափահաս չդառնան՝ չեն մկրտվում…
— Լո՞ւրջ ես ասում, չգիտեի…
— Հա: Դու էլ միշտ ասում էիր, որ պապադ ձեզ չի մկրտել, մինչև չափահաս դառնաք, դուք որոշեք…
— Ես մեռա, Սա՛թ, դու վերջն ես, պապաս էլ Եհովայի վկա դարձավ:
— Կծիծաղես, բա ինչ կանես, իսկ ես արդեն համոզված էի, մտածում էի՝ էդքան անկարևոր մարդ եմ քո համար, որ չես ասել, թե՞ էդքան անկարևոր բան էր քո համար, որ չես ասել… մտածում էի Արամին ոնց ասեմ, հաստատ չէր թողնելու ընկերություն անեինք…
— Հըմմմ… Ճիշտն ասա, ասենք թե հաստատեի, որ էդ եմ, որ կամ, վե՞րջ, ո՞նց էիր վերաբերվելու ինձ:
— Դե, ճիշտն ասած, ես մտածեցի, որ եթե քո նման մարդը Եհովայի վկա է, ուրեմն էդքան էլ վատ բան չի Եհովայի վկա լինելը… Մի խոսքով, ես արդեն քեզ ընդունել էի ու համակերպվել դրա հետ… Ու հիմա էլ, ճիշտն ասած, մի քիչ էլ հիասթափված եմ…
— Վայ, Սաթ, վա՛յ: Ես շոյված եմ:
Դու պայծառ շողում ես, չես նկատում, որ արդեն հասել ես ավտոբուսի մոտ, որ ընկերներդ ակամա մտածեցին, թե Եհովայի վկա ես, չես նկատում քեզ ուղղված կասկածոտ հայացքները, չես նկատում նույնիսկ, որ հետ ընկնելով՝ վերջինն ես հասել և մյուսները քեզ են սպասում…
— Ո՞վ էր գալիս վերջից:
— Դո՛ւ, էլ ո՞վ,- ծիծաղում է ավագը,- վերջ, գնացի՛նք:
— Սաթ, հետո կզանգեմ, ավտոբուս եմ բարձրանում…
Ավտոբուսում.
— Կներես, բայց պիտի հարցնեմ,- ասում է հարյուր տարվա արշավական ընկերդ, ում հետ գիշերել եք վրանում:
— Ըհը՛:
— Դու Եհովայի վկա՞ ես:
— Չէ՛: Ես ագռավ եմ:
— Հա, ինչ լա՜վ ա: Ինձ էլ թվաց… Ի՞նչ, ագռա՞վ:
— Ագռա՛վ: Ուրեմն ավելի լավ ա ագռավ լինեմ, քան Եհովայի վկա, հա՞:
— Դե… գիտե՞ս…. ագռավն էլ ա սև-սպիտակ լինում:
— Չի՛ լինում,- կտրում ես դու, կռանում, ոտքերիդ տակ դրված ուսապարկից հանում ալբոմը,- ես նկարել եմ: Տե՛ս:

1Մյոե (1173-1232), ճապոնացի վանական: Տես Յասունարի Կավաբատայի նոբելյան բանախոսությունը` «Ճապոնիայի գեղեցկությամբ ծնված»
2Ռուս․ «ճարպ» բառից