Սիրանույշ Օհանյան | ՊԱՀԱՆՋ

Նվիրյալը գիտեր, որ ինչ-որ տեղ իր համար ինչ-որ բան է պահված, ու ինքը գնում է դրան ընդառաջ։ Լիներ քնած թե արթուն, սանդուղքով բարձրանալիս, թե անդունդը գլորվելիս, աղբակույտը քչփորելիս, թե երկնքին նայելիս՝ նա գիտեր, համոզված էր, որ ամեն ինչ տանում է դեպի թաքուցյալը։ Վիշտն ու բերկրանքը, սովն ու ծարավը, անօթևանություննն ու ապահովվածությունը, բոլոր ապրումներն ու մտքերը իրեն մի բան էին հիշեցնում՝ ամեն ինչ նույն էության դրսևորումն է, ամեն ինչ տանում  է դեպի լուծումը, դեպի մեծ խորհուրդը, որը պահված է իրենից՝ բացահայտվելու համար իր իսկ կողմից։

Նվիրյալը ծանր, տառապագին կյանքով էր ապրում՝ երբեմն միայն ժլատորեն լուսավորված  համապարփակ ուրախության արևով։ Ծանր էր ցանկությունը, որն օրավուր մաշում էր հոգին։ Նվիրվելու անմար ցանկությունը, որն ընկալում էր ամռան թեժ կեսօրին բոցկլտացող խարույկի պես, խեղդում էր իրեն։ Լցված այդ ցանկությամբ՝ դարձել էր այդ ցանկությունը։ Շտապում էր շուտ ազատվել իրենից, մի կողմ նետել ինքն իրենից՝ տալով այլոց և դառնալով ոչինչ ինքն իր համար, դառնալով մեկը, որն արդեն տրվել է մինչև վերջին հյուլեն և անէացել։

Երա՞զ էր, թե՞ ծննդյանը նախորդող հուշ՝ չգիտեր։ Սակայն պարբերաբար իրեն էր այցելում դաժան մղձավանջը՝ ինքը քայլում է անտառներով ու փողոցներով, դաշտերով ու գյուղերով, անապատներով ու կալանավայրերով։ Քայլում է, երգում և նվիրվում։  Այս անգամ մազերը մի չորացած ուռենու տակ թողեց։ Աջ ձեռքի թաթը նվիրեց առվում զվարթ չփչփացնող մանկանը։ Մի ոտքը տվեց տափաստանային հայր գայլին, մյուսը թողեց քաղաքներից մեկում՝ ձմռան սովաբեր գիշերներին վխտացող շների համար։ Աչքերի լույսը բաժին հասավ տասնամյա մի մեռելի, աչքերը շպրտեց սատկած աղվեսաճտին հոշոտող ցիներին։ Ներքին օրգանները և ուղեղը մաս-մաս բաժանեց անծանոթ վաճառականներին։ Գլուխը հանձնեց հեռավոր կղզիներից մեկում ծիսակատարությունն իրագործող քրմին և մտածեց՝ վերջ։ Թեթևացած շունչ քաշեց, հաջորդ պահին ծառս եղավ ողջ էությամբ։ Երազը դեռ չէր ավարտվել, իսկ իրենից մնացել էր ինչ-որ բան՝ առաջվա պես կենսունակ ու մտածող։ Այլապես ինքը չէր զգա իրեն։ Վհատությունից ոռնաց այն գայլի սոված ձագի պես, սակայն չհասկացավ պատճառը։ Մարմնից ոչինչ չէր մնացել, բայց ապրում էր և զգում՝ ինչպես նախկինում։ Առաջվանից էլ ավելի մորմոքում էր տրվելու պահանջից՝ չունենալով արդեն ոչինչ, սակայն դեռ լինելով։ Ինչպե՞ս կարող է պատահել՝ գոռաց։ Ո՞վ կա իմ մեջ, ինձանից դուրս, որը ես է։ Ինչպե՞ս կարող եմ ես ավելին լինել ինձանից։ Ի՞նչ է կատարվում։ Եվ հանկարծ անհետացան ամենքն ու ամեն ինչ, իսկ նվիրյալը հայտնվեց իր նախկին մարմնում՝ ասես կաղապարված ու անհուսորեն բանտարկված։ Փորձեց ազատել ինքն իրեն, դուրս պրծնել բանտից, սակայն չկարողացավ։ Ինչ-որ մեկն ասաց, որ այդպես լինելու է միշտ, և վախից ու ջղաձգություններից քրտնաթաթախ նվիրյալն արթնացավ սեփական անկողնում։ Լուսացել էր, իսկ արևն արդեն տաքացրել էր տերևների կույտը, որոնց մեջ պառկել էր նախորդ գիշեր։

«Ցավալի է»,- մտածեց՝ զգալով ցավը։ Դեռ ուշքի չեկած՝ վախեցավ հաջորդ կրկնվելիք երազից։ Գիտեր, որ մարդն աշխարհ է գալիս իր խաչի հետ։ Երբեմն այդ խաչը կախված է լինում վզից, երբեմն պահվում է հոգու մոռացված անկյուններից մեկում՝ անտեսանելի գոյության պես։ Երբեմն էլ հաստատվում է տիրոջ ուսերին, և երիցս վա՛յ նրան, ով նկատում է թիկունքի ծանրությունը։ Դժբախտը լոկ մի երազանք է ունենում՝ ազատվել իր խաչից։ Նվիրյալը լավ գիտեր այդ։  Իր խաչն ինքն էր, ավելի ճիշտ, նվիրվելու իր ձգտումը՝ գիտակցված ու անտանելի։ «Երազում ես ի՛նձ չեմ պատկանում»,- մտածեց։ Ներսում լսեց առարկության  ձայնը. «Մի՞թե հիմա դու պատկանում ես քեզ»։ «Ես կարող եմ կտրել իմ ձեռքն ու նետել գետը»,- պատասխանեց։ «Քո ձեռքը դու չես»,- հեգնեց ձայնը։ Նվիրյալը ցնցվեց։ Որտե՞ղ է ինքը։ Որտե՞ղ է իր մարմինը։ Ինչպե՞ս են կապված ինքն ու իր մարմինը։ Ո՞վ է իշխում իրեն և իր մարմնին։ Մտածեց, որ ինքն իր ողջ էությամբ հանդերձ անհայտ մեկի մարմինն է, ինչպիսին իր մարմինն է իր համար։ Քիչ սփոփանք կար դրանում և շատ անհուսություն։ Գործիք էր՝ անտեղյակ, բայց ինքնիշխան։ Երազեց անդորրաբեր մեծ վերջի մասին, որը հեռու էր։ Փնտրե՛լ, փնտրե՜լ։ «Ասես քիչ եմ փնտրել»,- բողոքեց ինքն իրեն ու ոտքի ելավ։ Ակամա ընտրեց առջևը փռված տարաբնույթ ճամփաներից մեկն ու դիմեց առաջ։ Իր կարիքն ունեցող արարած էր փնտրում։  Երազում չէր և գիտեր, որ անօգուտ զոհողությունն անիմաստ է։ Ուզում էր օգտակար լինել։

Մտքերով տարված՝ չզգաց երեկոյի գալը։ Կիսավեր մի քաղաքի էր հասել. սակավաթիվ գաղթականների հանդիպեց։ Հարցուփորձ անել չէր սիրում, սակայն մարդկանց արտառոց վախն ու լքվածության զգացումը, որ տեսնում էր նյութական առարկաների պես, զարմանք պատճառեցին իրենց ուժգնությամբ։ Պատասխանեցին, որ բազմագլուխ վիշապը սպանել է բնակիչների մեծ մասին, մյուսներին՝ գերեվարել։ Հատուկենտ փախչողների է խնայել՝ հրամայելով աշխարհին հայտնել իր պահանջը։ Պահանջն այսպիսին է՝ որևէ մեկն իրեն պետք է ցած նետի ամենաբարձր աշտարակից։ Փոխարենը չի խոստանում ոչինչ. ո՛չ գեթ մի հոգու ազատությունը, ո՛չ թեթև մահ գերիներին, ո՛չ իսկ բացատրություն՝ իր արարքներին։ Գերիները բանտարկված են քաղաքի ամենամեծ դահլիճում, վիշապը կերակրում է նրանց ու հսկում։ Սակայն ուրիշ ոչինչ, ոչինչ չի ասում, և ոչինչ չի կատարվում։ Մի քանի երկարուձիգ օրեր են անցել. գերեվարված բնակիչները նույնիսկ չեն կարողանում միմյանց օգնել կամ վնասել, ինչը միանգամայն բնական է թվում նրանց անմարդկային պայմաններում։ Վիշապի գլուխներն աչալուրջ են։ Զգուշորեն արված իր ակնարկին ի պատասխան՝ փախչողներից մեկն ասաց, որ ոչ ոք իրեն չի նետի հանուն պիղծ արարածի զվարճության, գիտենալով, որ  ինքնասպանությունը չի օգնելու մերձավորներին։ «Գուցե զոհողությո՞ւնը»,- մտածեց նվիրյալը։ Նրա մտքերն ասես գրվեցին օդում. փախստականները պատասխանեցին, որ անիմաստ զոհողությունն առավել քան ինքնասպանություն է։ «Ի՞նչ եք մտադիր անել»,- հարցրեց նվիրյալը։ «Մոռանալ»,- պատասխանեցին նրան։ «Մոռանալ որքան հնարավոր է հեռվում»։

Նվիրյալը շարունակեց ճանապարհը։ Մտավ քաղաք։ Տատանվում էր։ Գնա՞ վիշապի մոտ, թե՞ անաղմուկ հեռանա։ Իսկ եթե նրանք ճի՞շտ  են։ Գուցե այս ամենն իրեն փորձելու համար է՝ որքանով ինքը կդիմանա գայթակղությանը։ Կկարողանա՞ հաղթահարել աճող ցանկությունը՝ ենթարկվել վիշապին ու բավարարել նրա պահանջը։ «Հանուն ինչի՞»,- հարցրեց ձայնը։  «Հանուն դժբախտների ազատագրման»,- պատասխանեց իրեն։ «Հանուն քո իսկ անհեթեթ պահանջի՝ նվիրվել և սպառվել»,- հեգնեց ձայնը և նվիրյալը սրտնեղությունից կանգ առավ։ Նույնիսկ երազներում կանգնած չէր եղել այսպիսի անել երկընտրանքի առջև։  «Դու կոչում ունես, դու նպատակ ունես:,- ասաց առարկության ձայնը,- Դու իրավունք չունես թեթևամիտ որոշում ընդունել ու դրանով իսկ կործանել քեզ։ Քո կյանքը պետք է ծառայի իր արդարացմանը»։ «Ես գիտեմ,- հառաչեց նվիրյալը,- հենց այդ պատճառով էլ ցանկանում եմ նվիրվել։ Նվիրվել և արդարանալ»։ «Լա՜վ մտածիր»,- սպառնաց ձայնը։

Քաղաքում փռված էր աղտի ու նեխած մարմինների ողբերգական հոտը։ «Է՜յ,- գոռաց նվիրյալը,- եկել եմ։ Արի՛»։ Լքված ու անզոր զգաց իրեն։ Նույնիսկ իր ձայնի արձագանքը չլսեց, ասես բառերը հնչել էին դատարկության մեջ։ Վճիռ ընդունեց։ Անհամբերությունից այրվելով՝ վազեց ամենաբարձր աշտարակի կողմը։ Թեթևացած նկատեց, որ երկաթաշեն սանդուղքը ձգվում է մինչև տանիք։ Փութկոտ, մատնիչ շտապողականությամբ մագլցեց, ձգվեց-կանգնեց նեղլիկ հարթակին։ Նայեց շուրջբոլորը, վերև, ապա՝ ներքև։ Չվախեցավ։ Քաղաքն, ասես, հսկայական մեռել լիներ՝ գլխավերևում տնկված աշտարակ-դրոշակաձողով։ «Ես չեմ կարող այս քաղաքի դրոշը լինել,- մտածեց,-  նրանց ուրի՛շ գույներ են հարկավոր»։ Նույնիսկ նեխահամ օդը չէր շարժվում։ «Էհե՜յ,- բղավեց զգուշավոր, վատ թաքցրած խորամանկություն արտահայտող ձայնով,- ես եկե՜լ եմ։ Արի՜։ Տե՜ս»։

Երկար սպասեց։ Ամոթահար ու հուսաբեկ՝ մտածեց հրեշի մասին, որը խաղ է անում մարդկանց հոգիների ու կյանքերի հետ։  Կրկին ներքև նայեց, ապա, զայրույթից արտասվելով, դանդաղ, դողացող մարմնով ցած իջավ։ Առանց ետ նայելու քայլեց՝ չհավատալով թիկունքից հնչած խռպոտ քրթմնջոցին։ Շրջվեց և ցնցվեց. դեպի աշտարակի ներսը տանող գլխավոր դռնից իրեն էր նայում հսկայական Աչքը։ “Անհավատալի է։ Ինչպե՞ս կարող է նա տեղավորվել այդպիսի պստլիկ տարածությունում՝ ունենալով նման ահռելի աչք։ Թե՞ միայն աչքն է ներսում։ Իսկ ո՞ւր է ինքը”։ Աչքը ծաղրանքով իրեն էր զննում։ «Քե՛զ տեսնենք»,- ասում էր նրա հայացքը։ «Ի՞նչ ես ուզում»,- կոպտաբար հարցրեց նվիրյալը։ «Ոչի՛նչ»,- շպրտեց Աչքը։ «Ի՞նչ ես խոստանում փոխարենը»,- հակադարձեց նվիրյալը։ «Դու չկարողացար»,- քրքջաց Աչքը։ Նվաստացուցիչ ամոթով բռնկված՝ նվիրյալը նետվեց դեպի սանդուղքը։ Է՛լ ավելի արագ բարձրացավ ու առանց շունչ առնելու նետվեց՝ ընկնելուց պահ առաջ մտածելով, որ հրեշը դավադրաբար չպատասխանեց իր երկրորդ հարցին՝ փոխարենը գրգռելով ու կուրացնելով իրեն։ «Իզո՜ւր»,- հասցրեց գոռալ։

 

Բանտարկյալներին արձակող Աչքը սաստիկ գոհ էր։ «Դուք  իրականացրեցիք ձեր առաքելությունը՝ չգիտակցելով այն,- կուշտ կատվի պես մռռաց նա,- ձեր բախտը բերել է։ Մինչդեռ կան դժբախտներ, որոնք կործանվում են իրենց առաքելությանը ամբողջ հոգով նվիրված լինելու պատճառով՝ ոչինչ չիմանալով կործանման իմաստի ու հետևանքների մասին»։

1 comment

  1. Գործի իմաստը համամարդկային բնույթ ունի` սեփական եսը և աշխարհում իր տեղը չգտնող անձանց նկարագրությունը: Կյանքի իմաստը չգտնող մարդկանց մասին, սակայն ամեն ոք ինքն է իմաստ ներդնում իր կյանքի մեջ և ոչ այլ մեկը: Գործի իմաստի հին լինելու հետ մեկտեղ, պատմվածքի ոճը և ձևը նոր էին և յուրօրինակ: Իմ դուրը եկավ: Կարելի էր մենակ վերջը փոփոխել մի քիչ, որ տենց ուղիղ չլիներ:

Թողնել պատասխան

Your email address will not be published.