Գուրգեն Միքայելյան
Կատակերգություն երկու գործողությամբ
*Ինչո՞ւ ամերիկյան: Ինչո՞ւ ոչ թե Կարեն, Գրիգոր, Շահեն, այլ Ջեկ, Ջոնի, Մարկ… Ասեմ միանգամից. ոչ թե ամերիկյան մակարդակ «ապահովելու» համար, այլ որովհետև սա հայկական միջավայրին բնորոշ, հայկական միջավայրում «կատարվող» կատակերգություն չէ: Այս ամենը եթե ներկայացվի որպես մեր կողքին կատարվող, կթվա շինծու, կանցնի թատերայնությանը բնորոշ «արհեստականության» սահմանը: Վերջին հաշվով, խոսքը այստեղ ոչ թե ամերիկացու, եվրոպացու կամ ասիացու մասին է, այլ, պարզապես, մարդու…
Գործող անձինք
Ջեկ Հարդի ─ բանկերի ընկերության նախագահ
Ջոնի Ջեքսոն ─ Ջեկ Հարդիի նմանակը
Քիմ Հարդի ─ Ջեկ Հարդիի կինը
Տոտի Հարդի─ Ջեկ Հարդիի որդին (5-6 տարեկան)
Քեթրին ─ Հարդիի տան սպասուհին
Մարի Հադսոն ─ Հարդիի սիրուհին
Էմմա Սմիթ ─ Հարդիի քարտուղարուհին, բավական տգեղ կին
Սառա Փիթ ─ ընկերության աշխատակցուհի
Էդի Մոմսեն
Սթիվ
Մարկ
Մայքլ
Գործողություն առաջին
Բանկերի ընկերության նախագահ Ջեկ Հարդիի աշխատասենյակը: Հարդին` միջին տարիքի սևամորթ տղամարդ, գրասեղանի մոտ նստած` աշխատում է: Ներս է մտնում Սառա Փիթը` ձեռքին թղթապանակ:
ՍԱՌԱ─ Օ՜, միստր Հարդի, որքա՜ն պայծառ տեսք ունեք այսօր, որքան լուսավո՜ր…
ՀԱՐԴԻ─ (Շողոքորթությունն անմիջապես զգալով) Նկատի ունես «լուսավոր» հաստի՞քը, Փիթ:
ՍԱՌԱ─ Ո՜չ, ո՜չ, միստր Հարդի: Ձեր տեսքն այսօր իսկապես շքեղ է, լուս… (զգալով ասածի անհեթեթությունը) եղ… եղ… ե՜ն…
ՀԱՐԴԻ─ (Սև ձեռքերին նայելով) Այո՜… Լուսեղեն… (Հեգնանքով) Ինչպես որ լուսնկա գիշերը…
ՍԱՌԱ─ (Հարդիին մոտենալով` փորձում է հնարավորինս գայթակղել): Ստորագրեք այստեղ, խնդրում եմ… Այստեղ… Այստեղ: (Բռնում է Հարդիի ձեռքը, նայում աչքերին և խոսում հուզված կնոջ տոնայնությամբ, բայց դերասանաբար): Դուք կատարյալ տղամարդ եք, միստր…
ՀԱՐԴԻ─ (Նույնպես կեղծ տոնայնությամբ) Իսկապե՞ս, Սառա… (Վերջինս, իբր ցանկությանը չդիմանալով, ընկնում է նրա գիրկը):
ՍԱՌԱ─ Օ՜, Հարդի…
Ներս է մտնում Էմմա Սմիթը և այնպես հանգիստ մոտենում Հարդիի աշխատասեղանին, կարծես սենյակում սովորական աշխատանքային մթնոլորտ է:
ԷՄՄԱ─ (Սեղանին թղթապանակ դնելով) Դիտարկման փաստաթղթերն են, միստր:
ՍԱՌԱ─ (Հարդիի գրկից հանգիստ բարձրանալով՝ թշնամանքով նայում է Էմմային): Դիտարկման փաստաթղթերը…
ԷՄՄԱ ─ Այո՜, Սառա, դիտարկմա՜ն:
ՍԱՌԱ ─ Լավ բան չէ, Էմմա՜, դիտարկում անցկացնել դռան հետևից:
ԷՄՄԱ ─ Առավել ևս` անմիջապես նետվել թափուր հաստիքի վրա…
ՀԱՐԴԻ─ Դե՜, դե՜…
ԷՄՄԱ─ Այսուհանդերձ, Սառա Փիթ, բնավ համոզիչ չէր… (Դուրս է գալիս):
ՍԱՌԱ─ (Նրա հետևից) Հրեղեն փերի, որ միշտ կպարծենա իր կուսությամբ… Դուք որտե՞ղ եք գտել այս գեղեցկուհուն, միստր:
ՀԱՐԴԻ─ Ես չեմ գտել: Գտել է կինս: Իմ քարտուղարուհիներին նա է ընտրում: Սա արդեն երրորդն է:
ՍԱՌԱ─ Որքա՜ն մոլեգին խանդ: Ասում են, որ այսպիսիներին եթե աշխատանքի չեն ընդունում, ուրեմն պատճառն արտաքինն է: Իսկ եթե ընդունել են, ուրեմն… կրկին արտաքինն է, որովհետև դրանով ցանկացել են ինչ-որ բան թաքցնել… Ի դեպ՝ միստր Հարդի, այսօր սենյակներում տարօրինակ լուրեր են շրջում: (Հարդին նայում է նրան): Ասում են, թե հերթապահն այս գիշեր տեսել է մի ուրվական:
ՀԱՐԴԻ─ Հնարավոր է. հալյուցինացիա…
ՍԱՌԱ─ Եվ պնդում է, որ նա եղել է ճիշտ ու ճիշտ… Ձեզ նման: «Տեսել եմ անձամբ,- ասում է,- դա ուրվականն էր միստր Հարդիի»:
ՀԱՐԴԻ─ Եվ նա կեսգիշերին, ինչպես հանգուցյալ հայրը Համլետի, դուրս է եկել գերեզմանից և ահազդու խորհրդավորությամբ քայլել:
ՍԱՌԱ─ Ո´չ: Դուրս է եկել զուգարանից ու արագ փախել… (Հարդին խեթ նայում է Սառային): Երդվում է:
ՀԱՐԴԻ─ Ա՜խ, ուրեմն նա արդեն մամուլի ասուլիս է տալիս:
ՍԱՌԱ─ Նման մի բան, բայց հոգեբույժների մոտ… Նա վախից ցնորվել է:
ՀԱՐԴԻ─ Պարզ է, պարզ է:
ՍԱՌԱ─ Այսպիսի բաներ, միստր: (Բերած փաստաթղթերը վերցնելով) Դե, ես գնացի: Ես հիմա ոչ մի րոպե ժամանակ չունեմ այդ թափուր հաստիքի պատճառով: Մտածեք, միստր… Եվ նկատի ունեցեք, որ ես արդեն միայնակ կին եմ: Այլ կերպ ասած` նույնպես թափուր հաստիք… (Գնում է):
ՀԱՐԴԻ─ (Աթոռի թիկնակին հոգնած հենվելով) Օ՜ֆ… Սառա´, Էմմա´, Մարի´…
Հետին դռնից գալիս են Էդին և Սթիվը` բերելով անվավոր մի արկղ:
ԷԴԻ─ Ձեզ համար մենք մեծ անակնկալ ունենք, միստր:
ՍԹԻՎ─ Նվե´ր:
ԷԴԻ─ Տեսնեք իսկ, չեք հավատա:
ՀԱՐԴԻ─ (Հետաքրքրությամբ) Եվ որտե՞ղ է այն:
ԷԴԻ─ (Արկղը ցույց տալով) Այստեղ, ահա:
ՍԹԻՎ─ Ձեր երազանքը… Գիշերն ենք բերել, գաղտնի: Թաքցրել էինք, որ ոչ ոք չտեսնի: (Սկսում են արկղը բացել):
ԷԴԻ─ Դուք հիմա պարզապես ապշելու եք:
Սթիվը կափարիչը դնում է մի կողմ, և բոլորն ուշադրությամբ նայում են արկղին… Մեկ-երկու վայրկյան անց գլուխը դանդաղ բարձրացնում ու զարմացած, հետաքրքրական հայացքով շուրջբոլորն է նայում մի տղամարդ, որը խիստ նման է Հարդիին: Մի պահ տիրում է լռություն:
ՍԹԻՎ─ Դուրս եկ, Ջոնի: Մի´ վախեցիր:
ՀԱՐԴԻ─ (Ապշած): Ախ, ուրեմն դա ճի՞շտ է… Ուրեմն դուք… բռնե՞լ եք նրան…
ԷԴԻ─ Գտել ենք, միստր: Բոլորովին պատահաբար:
ՍԹԻՎ─ Տեսանք թե չէ, անմիջապես մտածեցինք, որ Ձեզ համար կլինի լավ նվեր:
ԷԴԻ─ Ընդամենը մի քիչ վրան աշխատել ենք, մշակել:
ՀԱՐԴԻ─ (Ուշքի չեկած) Իսկ սա ի՞նչ է. խամաճի՞կ, ուրվակա՞ն…
ՍԹԻՎ─ Սա Ձեր… նմանակն է, միստր: (Ջեքսոնը արկղից դուրս է գալիս և անմիջապես դիմում Հարդիին: Խոսում է արագ-արագ):
ՋԵՔՍՈՆ─ Միստր, միստր, օգնեցե´ք ինձ: Սրանք գիժ են, ավազակ: Ինձ առևանգել են: Տեսեք, թե ինչ են հագցրել: (Տարօրինակ հայացքով նայում է Հարդիին, որն իրենից ոչնչով չի տարբերվում: Մատն ուղղում է նրա կողմը): Միստր…
ԷԴԻ─ Հարդի´:
ՋԵՔՍՈՆ─ (Կրկնում է): Միստր Հարդի…
ՍԹԻՎ─ (Մատնացույց է անում Ջեքսոնին) Միստր…
ՋԵՔՍՈՆ─ Ջեքսոն…
ԷԴԻ─ Ո´չ: Ասացինք` դու այլևս Ջեքսոնը չես:
ՍԹԻՎ─ Այսուհետև դու կոչվելու ես Հարդի:
ՋԵՔՍՈՆ─ (Հարդիին) Միստր… Միստր… Փրկեք ինձ: Սրանք գիժ են: Կատարյալ գիժ… Բոլորը գիտեն, որ ես Ջեքսոնն եմ, Ջոնին, իսկ սրանք ասում են Հարդի: Ես շրջմոլիկ եմ: Զանգեք ոստիկանություն, միստր…
ԷԴԻ─ Մենք քեզանից, Ջոնի, սարքելու ենք Հարդի, Միստր Հարդի…
ՋԵՔՍՈՆ─ (Վախեցած) Ի՞նչ… (Վազում, վերցնում է բազմաթիվ հեռախոսներից մեկի լսափողը, սեղմում կոճակները և արագ-արագ խոսում): Ալո´, ալո´, ոստիկանություն: Ինձ առևանգել են, ինձ սպառնում են: Ինձնից ուզում են Հարդի սարքել: Երդվում եմ. ես Ջոնին եմ: (Էդին և Սթիվը նայում են Հարդիին` սպասելով հրահանգի):
ՀԱՐԴԻ─ Այդ հեռախոսը չի աշխատում:
ՍԹԻՎ─ Մի´ անհանգստացիր, Ջոնի: Քեզ ոչ մի վտանգ չի սպառնում: Դու հիմա կապրես ավելի լավ, ավելի հետաքրքիր կյանքով:
ՋԵՔՍՈՆ─ Չի սպառնում վտա՞նգ: Իսկ ինչի՞ համար էր (արկղը ցույց տալով) Նոյյան տապանով այս ուղևորությունը: (Վազում է դռան կողմը և փորձում բախել): Հե՛յ, օգնեցե´ք… Հե՛յ…
ԷԴԻ─ (Սթիվի հետ փորձում են արգելել): Հանգստացիր, Ջոնի: Ոչ ոք այստեղ քեզ չի լսի:
ՋԵՔՍՈՆ─ Իսկ ինչո՞ւ չի լսի: Բոլորը խեղդվե՞լ են: Եվ որտե՞ղ է իմ տապանն իջել: Գուցե աղունի՞կ բաց թողնեմ:
ՍԹԻՎ─ Ջոնի´…
Սթիվը չի հասցնում խոսքն ավարտել, քանի որ Ջոնին ճարպիկ շարժումով նրա և Էդիի ոտքերից քաշում, գցում է հատակին և գլուխները խփում իրար: Մինչ նրանք ուշքի կգան, հարձակվում է նաև Հարդիի վրա, գցում է արկղը, կափարիչը ամրացնում ու մտնում նրա դերի մեջ:
ՋԵՔՍՈՆ─ (Էդիին և Սթիվին) Հաց չե՞ք կերել, ինչ է: (Հարդին պոկում է կափարիչը և դուրս գալիս): Հապա կապոտեք սրան…
Վերջին մեկնաբանություններ