Լիանա Մեհրաբյան | ՇՐՋԱՆ

Լիանա Մեհրաբյան
Լիանա Մեհրաբյան

Առավոտյան սուր օդը բաց պատուհանից ներխուժում էր սենյակ ու փոշու հատիկներով ծափ տալով՝ խտղտացնում քիթս: Դժոխային գիշերվանից հետո հոգնած՝ նստել էի հատակին ու հենվել բազմոցին: Ուղեղս թմրել էր, թանաքոտված ու գրչից կոշտացած ձեռքերս թուլացած ընկած էին, իսկ ոտքերումս թմրության ասեղներ էին ծակծկում: Դեռ տասը րոպե կարող էի ննջել: Ժամանակ առ ժամանակ սթափվում էի հակվող գլխիս ծանրությունից: Աչքի ծայրով նայեցի ժամացույցի սլաքներին. արագ էին սահում: Սեղանին դրված թեյի բաժակից ծուլորեն գլորվելով՝ վեր էր բարձրանում հիլաբույր գոլորշին: Եթե մեկը հիմա մտներ իմ սենյակ, կմտածեր՝ կենտրոնում ռումբ եմ պայթեցրել, ամեն ինչ դիտավորյալ ցաքուցիր արել: Պատի տակ դրված գրասեղանը ճռռում էր թղթապանակների, խառնիխուռն ընկած գրենական պիտույքների, ինձանից հոգնատանջ եղած բառարանների ծանրությունից: Համակարգչի էկրանը խեղդվում էր եզրերին ամրացված դեղին թղթերի առատությունից: Սեղանի տարբեր անկյուններում խցկվել էին թեյի, հյութի բաժակներ, չորացած թխվածքաբլիթ ու կծած շոկոլադ: Իսկ հատակին`շուրջբոլորս, հովհարի նման փռված էին Մինասյանի ձեռագրով մրոտված թղթերը, որոնց վրա կարմիրն ավելի շատ էր, քան կապույտը:

Գրիգի «Առավոտ»-ի հնչյուններով զարթուցիչը միանգամից սթափեցրեց ինձ: Ժամանակն է. չեմ ուզում նորից ուշանալ: Ցնցուղը կօգնի սթափվել:

Կես ժամից հետս վերցնելու իրերն արդեն հավաքված էին, իսկ ես ավարտին էի հասցնում հարդարանքս: Երկար, սև մազերս խնամքով սանրեցի ու փռեցի թիկունքիս: Անքնությունից սփրթնած դեմքիս երանգ տալու համար հագել էի մետաքսյա դեղին շոր՝ պարանոցի կլոր բացվածքով ու թրթռուն փեշերով: Ամառային էր, բայց չէի մրսում: Փակելով «Ուրիշ աստվածներ» պատմվածքի վրա բացված էլեկտրոնային գիրքը՝ այն տեղավորեցի պայուսակումս: Հետո դաստակիս անցկացրի փիրուզի միաշար թևնոցն ու արագ դուրս եկա տնից: Թևնոցի օղակն ընկել էր դռան բռնակի մեջ, ու շտապողականությունից դա չնկատելով՝ ձեռքս կտրուկ քաշեցի. մանր հատիկները կտկտալով թափվեցին ոտքերիս առաջ: Գրո՜ղը տանի:

«- Քեզ համար նվեր ունեմ, — փոքրիկ շարանն ինձ ուղղելով՝ ժպտաց իմ նեղ ու լայն օրերի բարեկամը:
— Ինչի՞ առթիվ, Լիլս:
— Ուղղակի: Ասում են՝ փիրուզը երջանկություն է բերում»:
Ես չեմ հավատում քարերի մոգությանը, բայց հավատում եմ նվիրողի մոգությանը: Կարճ ժամանակում այդ փոքրիկ օղակն ինձ համար իսկական թալիսման էր դարձել: Միշտ հետս էր, միշտ թևիս: Հիմա երջանկաբեր հատիկները հավաքվեցին ու պահվեցին պայուսակումս:

Արդեն երեք ամիս էր՝ Հայկին չէի տեսել. երկրում չէր: Աշխատում էինք մեյլով: Երեկ գիշեր վերադարձել էր: Շատ էի կարոտել ու նրան տեսնելու ակնկալիքից անընդհատ ժպտում էի: Փողոցում կողքովս անցնող մի երիտասարդ աչքով արեց, դերասանական շարժուձևով օդային համբույր ուղարկեց ինձ ու անհետացավ թիկունքումս: Հասկացա, որ բոլորին ժպտալով եմ նայում: Շրջվեցի ու ծիծաղելով գոռացի.
— Ժպիտս քո՜նը չէր:
— Ես այն գողացա, — ասաց ու ձեռքով արեց:
Հայացքով գրկեցի երկնքի կապույտը: Մարտյան արևը ջերմացնող էր:

Դուռը կամաց թակեցի: Երանի Մորուքը տանը չլինի: Տանն էր. նա բացեց: Լուռ մի կողմ քաշվեց՝ թողնելով, որ ներս մտնեմ:
— Ժա՛կ, — պարարտ մարդուն բնորոշ խուլ ձայնով կանչեց որդուն: Երբևէ չեմ լսել, որ այս մարդը Հայկին իր անունով դիմի: Առանց դեմքիս նայելու՝ շրջվեց ու դոնդողի նման լնգլնգալով՝ լխտիկ մարմինը քարշ տվեց դեպի խոհանոց:
Դուռը շրխկացնելով նետեցի ու առաջ գնացի: Հայկը եկավ, ամուր գրկեց ինձ ու համբուրեց գլուխս:
— Դու գիժ ես, էս շորով հաստատ կմրսես, կսառչես, — աչքերում խնամքով թաքցրած կարոտ կար:

Անցանք Հայկի աշխատասենյակ: Նրանց մութ ու խոնավ տան միակ լուսավոր անկյունն էր: Այն իսկը իմ աշխատասենյակի հակապատկերն էր. hամեմատաբար ավելի փոքր, հարմարավետ, միշտ կոկիկ, ամեն ինչն իր տեղում, ամեն առարկա գիծը գծին դրված: Նույնիսկ մի տեսակ շնչահեղձ էի լինում նման կոկիկությունից: Սեղանին դրված փոքրիկ պատվանդանի վրայից խեթ-խեթ ինձ էր նայում կտուցը ցցած արծիվը. ոնց որ ասեր՝ ի՞նչ եք ինձ էս քարին կապել: Օդում տարածվում էր Դեմիեն Ռայսի ձայնը՝ I Don’t Want To Change You երգի կախարդական բառերով:

Շրջանցելով ինձ՝ Հայկն իր աթոռից վերցրեց բամբակյա սվիտերը ու գցեց թիկունքիս:
Երկար զրուցեցինք, պատմեցի իր բացակայության ընթացքում խմբագրությունում կատարված խառնաշփոթի մասին, խոսեցինք ցնդած Վարուժանի վայրիվերո գործերից: Խոսեցինք ամեն ինչի մասին՝ խնամքով շրջանցելով Հայկի՝ մեկնելուց առաջ ինձ արված խոստովանությունը:

— Հիմա մի քանի մեյլ կա, դրանք ուղարկեմ ու տեսնենք՝ ինչ ենք անում էս կուտակված գործերը, — ճակատը խորշոմելով՝ նայեց համակարգչի էկրանին:
Պրոֆիլից Հայկի կոկորդի ոսկորն ավելի խոշոր էր երևում: Սիրուն էր: Ուզում էի հպվել մատներով… շուրթերով… Փոս ընկած աչքերի հոգնածությունից զգացվում էր, որ ինքն էլ անքուն գիշեր է անցկացրել: Ճակատի երկու կողքից հետ գնացած մազերում արդեն սպիտակներ կային: Երեք ամսվա բացակայության ընթացքում նիհարել, կասեի՝ վտիտ էր դարձել: Այտերն ավելի էին սմքել, ծնոտը՝ դուրս ցցվել: Սիրում էի նայել Հայկին աշխատելիս. դառնում էր համակ ուշադրություն, կտրվում աշխարհից, փակվում իր մատրիցայում: Նկարչուհի լինեի:

— Մինասյանի գործն ես բերել, չէ՞, — հայացքն էկրանից կտրելով՝ նայեց ինձ:
— Հուսամ՝ վերջինը կլինի:
— Դիմանանք:
— Չէ, Հայկ, եթե մի անգամ էլ իրենից թեկուզ մի հատիկ թերթ տաս, կպատռեմ, փռթիկ-փռթիկ կանեմ, հետո կվառեմ, մոխիրը շաղ կտամ ու ծնկաչոք, ձեռքերս երկինք պարզած՝ ամենազոր աստվածներից անձրև կաղերսեմ, որ էդ մնացած մոխիրն էլ սրբի, տանի:
— Գիտե՜մ, որ կանես, — աչքերում ժպիտ էր փայլում:

Հետո դարակից հանեց մի քանի թղթապանակ, դրեց սեղանին ու աթոռը պտտելով դեպի ինձ՝ ասաց.
— Ուզում եմ Տարկովսկու «Հայելու» վերլուծությունը գրես, հրապարակենք: Հը՞:
— Չէ:
— Ինչու՞, — զարմացած էր. գիտեր, որ Տարկովսկին իմ տարերքն է:
— Մերկացնող է, Հայկ:
— Դու կեղծանունով ես, սիրելիս. ոչ ոք չի իմանա, թե ով է մերկը:
— Բայց ես կմրսեմ:

Գիտեր, որ ինձ չի կարող համոզել: Լուռ վեր կացավ:
— Գնանք մի բան սարքենք, ուտենք. սովից մեռնում եմ: Ու նվերդ տամ. պատվերս արդեն բերել են, — աչքով արեց:
Նա մտավ խոհանոց, իսկ ես մնացի դռան մոտ կանգնած: Հայրն էնտեղ էր: Սեղանի մոտ նստած, գունդուկծիկ եղած՝ հաստափոր գիրք էր կարդում: Ակնհայտ երևում էր հոր և որդու միջև առկա լարվածությունը: Զգալով ներկայությունս՝ Մորուքը հայացքը կտրեց գրքից ու չար նայեց ինձ: Տհաճություն զգացի: Հանկարծ դեմքը սկսեց կապտել, հետո գլուխը հալվեց ու մի կողմ թեքվեց: Գրո՜ղը տանի, անքնությունից մոտս արդեն հալուցինացիաներ են: Աչքերս տրորեցի, բայց ոչինչ չփոխվեց. Մորուքի գլուխը, մի կողմ կախված, ճոճվում էր: Հետո կամաց սկսեց հավաքվել ու իր նախկին ձևն ընդունել: Սարսափ: Նայեցի Հայկին, ոչինչ չէր նկատել, հանգիստ հաց էր կտրտում: Մտա խոհանոց, որ օգնեմ: Հայրն ուշադիր նայեց ինձ ու անձայն ծիծաղեց՝ բացելով դեղին ատամնաշարը: Ձեռքերս սկսեցին դողալ: Հայկը դա նկատեց: Ամեն ինչ արագ տեղավորեց սկուտեղի վրա, ու գնացինք իր աշխատասենյակ:
— Ի՞նչ եղավ: Ձեռքերդ դողում են, — սկուտեղը դնելով մի կողմ՝ աթոռը հեռացրեց սեղանից, որ նստեմ:
— Չէ, ոչինչ: Ճիշտ էիր՝ մրսում եմ:
— Մի՛ խաբիր, չես մրսում,- ու նստելով դիմացս՝ իր ափերի մեջ վերցրեց սառած մատներս: — Լարված ես:
Անհանգստությունից ձեռքերս միշտ լարվում էին, մկանները՝ պրկվում, ու չէի կարողանում մատներս շարժել:
«Ախ, Հայկ, որքան լավ գիտես իմ թույլ կողմերը»:
— Գնամ:
— Ու՞ր: Չէ, էս վիճակով՝ ոչ մի տեղ: Հանգստացիր, հետո:
— Մարիամի մոտ պիտի գնամ. խոստացել եմ:
— Սպասիր հագնվեմ, հետդ գամ, — ատամների արանքից բարկացած նետեց:
— Չէ, ուղղակի ճանապարհիր:
Հայկն աչքերը փակեց ու խորը հոգոց քաշեց:

Երբ դուրս եկանք տնից, եղանակն արդեն փոխվել էր: Մարտյան արևը թաքնվել էր ամպերի տակ, իսկ քաղաքի վրա թանձր մառախուղ էր նստել:
— Քեզ համար երկնքից մառախուղ եմ իջեցրել, — ծիծաղեց:
— Քաղաքի մառախուղը արտադրական փոշու է նման: Դու սարերի մառախուղ տեսե՞լ ես:
Նա բացասաբար շարժեց գլուխը:
— Ես ապրել եմ էդ սարերում: Չորսկողմն անտառապատ սարեր էին` բարձր, կանա՜չ-կանաչ։ Դարավոր կաղնիները՝ մեկը մյուսի վրա ճռնչալով հենված, դաշտերում լի՜քը ծաղիկներ, ու չէի ափսոսում, քաղում, խնձորածաղկի մի քանի պսակ էի սարքում։ Դաշտերի բուրմու՜նքը… զգալ էր պետք, Հայկ: Դաղձը գետի ափին ծփում էր, ու ամեն անգամ էդ բուրմունքից հարբում էի, գետն անցնելիս քարերի վրա օրորվում։ Ուրցը լի՜քը, մորին՝ անմահական։ Իսկ եթե երկար թափառեիր, աշխարհի խոտաբույսերը կգտնեիր։ Քարափից գետը թափվում էր ու սիրու՜ն ջրվեժ դառնում։ Ու ջրի աղմուկից պիտի գոռալով խոսեինք: Անձրևներից հետո էլ գետը վարարում, գիժ էր դառնում, քարեր կիսում, կամուրջ կոտրում։ Ասում են՝ հիմա էդպես չի։ Ափսոս։ Լիալուսնի պարզ գիշերներին էլ թվում էր՝ ձեռքդ մեկնես, աստղ կբռնես։ Բայց աստղերը խառնելու փոխարեն հանգիստ նստում էիր խարույկի մոտ, խմում խոտաբույսերով պատրաստած թեյդ՝ վայելելով հաճելի թմրություն: Ու, հա, ինձ համար բնության ամենասիրուն երևույթը… Մառախուղը։ Հայկ, ես ոչ մի տեղ մեր սարերի կախարդական մառախուղը չեմ գտել։ Թանձր կաթնագույնը սարերի գագաթից գլոր-գլոր իջնում, ձորն էր լցվում։ Ու մի քանի օր ծվարած մնում էր։ Քարափի ծայրին կանգնում էիր ու եթե բոլոր զգայարաններդ ու միտքդ անջատեիր, թողնեիր միայն տեսողականդ, կուզենայիր ցատկել ու խրվել էդ կաթնագույն «բամբակի» մեջ։

Հայկն ուշադիր ինձ էր նայում, բայց չէր լսում: Մոտեցավ, ամուր գրկեց ու դեմքս սեղմեց կրծքավանդակին:
— Ժամանակ առ ժամանակ մտածում եմ, որ իրական չես: Գրողը տանի, իրակա՞ն ես, թե՞ գոյություն ունես միայն իմ իրականությունում: Հը՞, քեզ իմ միտքն ու երևակայությու՞նն են ստեղծել: Երևի գոյություն ունես, երբ քեզ տեսնում եմ, հպվում, — ու շուրթերն ամու՜ր սեղմեց ճակատիս, — երբ լսում եմ ձայնդ, խոսում քեզ հետ, շնչում քեզնով լցված օդը: Բայց հիմա հենց շրջվեմ, որ գնամ, դու կվերանաս, կտարրալուծվես, կփոշիանաս, քեզ կուլ կտա դատարկության երախը, էստեղ՝ մայթին, ոչ ոք չի լինի: Հը՞, իմ գիժ, դու կանհետանա՞ս:
Լռում եմ:
— Դեռ ինչքա՞ն ես լարախաղացի նման ճոճվելու մեր միջև անցկացրածդ կարմիր թելի վրա: Դե մի բա՛ն ասա, — բարկացած էր, ոգևորված, համբերությունը կորցրած:
«Ախ, Հայկ, հիմա՜ր Հայկ, բառեր սիրող Հայկ: Ինձ քո խոստովանությունը պետք չէր. բացահայտում չէր: Քո սերն ինձ համար ոչ թե խոսքդ է, այլ քեզանից ստացած ամեն ինչը, քեզ հետ բացահայտածը, քո հայացքի իմ տեսքը, քո ընկալած իմ էությունը, ի վերջո սեր է քեզ հետ ապրած ամեն մանրուք: Հայկ, ես վաղուց եմ պատասխանել հարցիդ. ի՞նչ ասեմ, երբ չես տեսնում»:

Երկու ափով հենվել էի նրա կրծքավանդակին՝ փորձելով պաշտպանել անձնական տարածքս: Աջ ձեռքիս տակ սիրտն էր՝ թը՛փ, թը՛փ, թը՛փ: Պարանոցիս զարկերակը սկսեց փոքրիկ մուրճի նման հարվածելով տկտկալ: Փորձում էի հարմարեցնել Հայկի սրտի թփթփոցի հետ՝ թը՛փ-տը՛կ-թը՛փ-տը՛կ: Չէ, չի ստացվում: Սկսեցի շնչահեղձ լինել:

— Մեր առաջին ժամադրությանը նույնիսկ ծաղիկներ կնվիրեմ, — ու խուլ ծիծաղեց. ծաղիկներ բռնել չէր սիրում: — Վարդեր բերե՞մ:
«Սրիկա՜, գիտի, որ վարդեր չեմ սիրում»:
— Չէ, երիցուկներ՝ իսկակա՜ն, դաշտային, մուգ դեղին միջուկով ու մանր թերթիկներով:
— Մարտին՝ իսկական երիցուկնե՞ր: Որտեղի՞ց:
— Եդեմից…
Խոսակցությունը կուլ գնաց արգելակող մեքենաների ազդանշանների՝ ականջ ծակող աղմուկում…

…Երկինքը ոռնաց, ամպերը պատռվեցին ու միանգամից հեղեղ սկսվեց:
Միայն ոչ սա: Գիտեի, որ հեղեղների ժամանակ չղջիկները դուրս են գալիս իրենց թաքստոցներից ու մարդկանց թիկունքը հոշոտում: Սկսեցի սուսուփուս առաջ սահել: «Հայկ, չէ, մի՛ արի, ձայն մի՛ հանիր»: Նա գոռում էր, հետ կանչում ինձ: Ձայնի վրա չղջիկները դուրս եկան շենքերի տարբեր անկյուններից ու սկսեցին դանդաղ դեպի մեզ շարժվել: «Փախի՛ր, Հայկ, մի՛ արի»: Ձայնս խեղդվում էր կոկորդումս, ոտքերս քարացել էին: Ուղղակի առաջ էի սահում: Թիկունքիս հպում զգացի: Վերջ: Հիմա կհոշոտեն: Հայկն էր. մարմնով հպվել էր ինձ, որ պաշտպանի:

Երբ արթնացա, հասկացա, որ հողում թաղված եմ՝ դեմքով դեպի երկինք: Մարմինս ամբողջությամբ ծածկված էր հողով, միայն դեմքս էր բաց, որ շնչեմ: Ու՞ր է Հայկը: Որտե՞ղ եմ, ախր փողոցում հող չկար: Արագ դուրս եկա թաքստոցից: Ամբողջ աստֆալտի մի փոքր հատվածում միայն այդ հողն էր ու մի հաստաբուն ծառ, որին Հայկն էր հենվել: Չէր խոսում, չէր շարժվում: Ոտքերս թուլացան ու ծնկաչոք ընկա: Սառել էի: Երբ գլուխս բարձրացրի, ծառի մոտ, թևերը լայն տարածած՝ ինձ էր նայում Հայկի գլխով փյունիկը: Եկավ, ճանկերը խրեց գլխիս մեջ, լայն թևերն ու պոչը փռեց թիկունքիս ու սկսեց այրվել… Այրել: Ես հանդարտվում էի, ջերմանում ու… մոխրանում:
Տը՛կ, տը՛կ, տը՛կ… Ինչ-որ բան պակասում էր:

…Հագուստս ամբողջությամբ մոխրոտ էր: Արագ թափ տվեցի: Երբ ոտքի կանգնեցի, մոխրի մեջ՝ հողի վրա, մի բան փայլեց. Արծաթյա կախազարդ էր՝ Հայկի նվերը: Ափիս մեջ շուռումուռ տալով՝ շոշափեցի հավերժության նշան հիշեցնող արևի անհավասար ճառագայթները: Կախազարդի կենտրոնում ին-յանի նշանն էր՝ միացման գծում տղամարդու և կնոջ միահյուսված ձեռքերով: Հեղեղ… Ծառ… Փյունիկ… Մոխիր… Արծաթ… Կախազարդը սեղմեցի շուրթերիս ու շշնջացի. «Սիրում եմ»:
Դեմքս դեպի երկինք պարզեցի: Հուլիսյան արևը շիկացնում էր: Քայլեմ…

***
…Հեռվից լսվող արևելյան հնչյունները գրավեցին ուշադրությունս: Փակելով շերլոքյան «Սկանդալ Բոհեմիայում» պատմվածքը՝ շարժվեցի ձայնի ուղղությամբ: Դիմացս՝ ցերեկվա կիզիչ արևի տակ, փռվել էր մի մեծ ու բազմազգ տոնավաճառ՝ հնաոճ իրեր, համեմունքներ, ձեռագործ աշխատանքներ, հի՜ն ու մաշված գրքեր, կտավներ… Ատում եմ մարդաշատ վայրերը, աղմուկը, հրմշտոցը, բայց որոշեցի մի քանի ձեռագործ աշխատանք գնել: Տաղավարները խառն էին, անկանոն շարված, ամեն տաղավարի մոտ ազգային երաժշտություն էր միացրած: Բոլորը խոսում էին գոռալով:

Սիրամարգի պոչ հիշեցնող հովհարն ինձ ուղղորդեց Հեռավոր Արևելքից ժամանածների տաղավար: Արքայությու՜ն: Այստեղ բազմագույն ու բազմաբույր համեմունքների մի իսկական գանձարան էր: Աչքերս փակ՝ փորձեցի շոշափելով հասկանալ, թե ինչ համեմունք է ընկնում ձեռքիս տակ: Դժվար էր, բույրերն էլ էին խառնվում: Ահա քրքումը, սումախը, մանանեխը, բահարը, իմբիրը, ահա պղպեղը… Հիլը… հետաքրքիր ու բարդ համեմունքը: Եթե փորձես հասկանալ, թե ինչ համ ունի, կխառնվես: Սկզբում նուրբ ու անուշահամ կթվա, հետո կզգաս, որ չէ, նաև տտիպ է, կուլ տալիս կհասկանաս՝ կծվություն ունի: Ահ, ախր էս համեմունքը կարծես թե դառն էլ է: Հիլն ամեն համ ունի: Եթե մասնատես, փոշիացնես, իր համային գամման կկորցնի, լիմոնի աղի նման անհետաքրքիր կդառնա: Հիլը պիտի ամբողջական օգտագործես: Ու ամեն ուտեստի հետ ներդաշնակ չի: Հիլը հարմարվող համեմունք չի, իր համը թելադրող է: Ուրիշ համեմունքների հետ շատ դժվար է համատեղվում, գրեթե մենակ օգտագործվող համեմունք է: Եթե սխալ օգտագործես, կվնասի, ճիշտ մոտեցման դեպքում նույնիսկ բուժիչ է: Քչերն են կարողանում հիլ օգտագործել: Ես սիրում եմ հիլ… իսկական «հիլ»:

Հնդիկ վաճառողուհուց վերցնելով հիլով փոքրիկ տոպրակը՝ ուղղվում էի դեպի ելքը, երբ ուշադրությունս գրավեց մի կիսախավար տաղավար: «Տեսնես ի՞նչ են վաճառում»: Մոտեցա: Ոչինչ չերևաց: Լավ, գնելու ոչինչ չունեմ: Գնամ:
— Ու՞ր, սպասիր, — ներսից լսվեց անծանոթի ձայնը: — Գիտե՞ս՝ տաղավարս այցելու չուներ:
— Մութ է:
— Եթե պետք լինի, լույսը կվառեմ: Գուցե, — քմծիծաղեց: — Ես Դավիթն եմ:
— Տաղավարումդ երաժշտություն էլ չկա: Ինչու՞, — ակամայից ներքաշվեցի զրույցի մեջ:
— Ի՞նչ կառաջարկես:
Նայեցի. կիսախավարում՝ դարակների վրա, երևացին գրքեր, կտավներ, նկարազարդ շարֆեր:
— Գուցե դասակա՞ն: Ռախմանինովի ստեղծագործություններից մեկը: Հը՞: Դասական սիրու՞մ ես:
— Այո՜, իհարկե: Կլա՜յդերման…, — ձայնը ցածր էր, մոնոտոն:
— Դասական չի, դասականի ժամանակակից կրկնօրինակ է ընդամենը:
Լռեց: Ձեռքին մաշված թղթեր էին, գրիչներ: Ինչ-որ բան էր մրոտում:
— Գնացի, Դավիթ, հաջող:
— Չէ, սպասիր, մի քիչ զրուցենք: Գիտես հե՞շտ է հիմա խելքը գլխին աղջիկ գտնել, զրուցել:
«Հըմ, շողոքո՜րթ, ի՞նչ իմացար՝ խելքս գլխի՞ս է, թե՞ երկնքում սավառնում է»:
Մնացի:

Ներքևի դարակում «Ֆաուստ»-ն էր դրված:
— Քննարկե՞նք, — հայացքով ցույց տվեցի գիրքը:
— Հա, իհարկե, բայց դեռ չեմ կարդացել: Դու վերլուծիր, ես կլսեմ:
— Լավ, երբ կարդաս, կքննարկենք: Իսկ ի՞նչ ես գրում: Գրո՞ղ ես:
— Եվ ոչ միայն. պոե՜տ, նկարի՜չ, փիլիսոփա՜, ատլե՜տ, — Ֆաուստին մոռացած՝ Դավիթը տարվեց իրենով:

Հագուստը խշխշացնելով՝ դեպի նվազ լույսը շարժվեց… ատլետը: Միջահասակ, տակառ որովայնով, մկան մանր, պտպտան աչքերով, նեղ ճակատով, խոշոր գլխով մի երիտասարդ էր: Հագին արաբ շեյխերի թիկնապահի հագուստ հիշեցնող պլպլան կապույտ վերնաշապիկ էր՝ վիզը բանտարկած մոխրագույն փողկապով, իսկ կրծքավանդակին նարգիզ ամրացրած:
«Ատլետ», — ծուռ ժպտացի:
Նկատելով գլխին ուղղված հայացքս՝ ասաց.
— Ինձ ասել են, որ դասական փիլիսոփայի գլուխ ունեմ: Մաքուր հայ չեմ, գիտե՞ս: Կիսով չափ հույն եմ. իսկական փիլիսոփա:
— «Ամուսնացի՛ր ամեն դեպքում: Եթե լավ կին պատահի, բացառություն կլինես, իսկ եթե վատը, կդառնաս փիլիսոփա»:
Խեթ նայեց:
— Ի՞նչ ես գրում: Կարո՞ղ եմ գործերիցդ կարդալ, — թեման փոխեցի:
Մի քանի թուղթ արագ խցկեց ձեռքիս մեջ:
Բանաստեղծություններ էին, որ մշակման կարիք ունեին, սակայն դա էլ չէր փրկի:
— Լավն են, բայց կարելի է մի քիչ մշակել:

«Հայկ, պե՞տք է հեղինակին ասել, որ անհաջող գործ է գրել:
— Դու թևեր տուր, սիրելիս, եթե տաղանդ ունենա, անպայման կճախրի, իսկ հակառակ դեպքում ուղղակի կցատկի»:

— Հապա մի անունդ ասա, — Դավիթը ցատկեց դեպի տաղավարի խորքը, որ նոր թուղթ բերի:
Ասացի:
— Սպասիր, — ու սկսեց արագ ինչ-որ բան գրել:
Քիչ հետո անվանս առաջին տառերով մանկական ոտանավոր հիշեցնող տողեր էի կարդում:
Նվեր էր, ժպտացի:
— Նկարները քո՞նն են:
— Այո, քաղցրիկս, — փքուն հպարտությամբ նայեց կտավներին:
«Հա, հպարտացիր, արժանի են»:

Ի տարբերություն բանաստեղծությունների՝ կտավները հրաշալի էին: Նկարները տեսնելով՝ որոշեցի նրան գրողի թևեր չտալ, այլ նկարչի, որ ճախրի:
— Գիտե՞ս, դու մի գրիր, նկարի՛ր: Գուցե գրես, տպագրվես, բայց շնորհանդեսին քո 50 ծանոթներից ավելի մարդ չի գա, քեզ որպես գրող կշարունակեն ճանաչել նույն այդ 50 մարդիկ, կկարդան, ոմանք նույնիսկ չեն էլ կարդա, բայց «կհիանան» գրածովդ, տպագրածդ 500 գրքերից մեծամասնությունը մակագրությամբ կնվիրես, մի քանի հատն էլ կպահես դարակումդ, որ հասուն տարիքում ծերունական մառազմով երբեմնի «փառքդ» հիշես: Հա, գուցե հիմա իմ ու ինձ նմանների խոսքերին ի հեճուկս՝ մի հրաշալի գործ կարողանաս գրել, տպագրել, բայց դա քո մեջ գրելու տաղանդ չի ծնի, դա կլինի քո առաջին ու միակ վերելքը: Եզակի հաղթանակ ունենալը ցավոտ է. հետո հուշերով համեմված ինքնախաբեությունն է գալիս: Իսկ եթե նկարես, մարդաշատ ցուցահանդեսներ կունենաս, կտավներդ պատկերասրահների դատարկ պատերը կլցնեն: Նկարի՛ր: Գույներդ խիտ են, վրձնահարվածներդ՝ վստահ, որովհետև դու դա կարողանում ես:
Ապշած ինձ էր նայում:
Շփոթվեցի: Օտար է, իրավունք չունեի տարածքը հատել ու խորհուրդներ տալ:
— Խեղդվում եմ արդեն: Ինձ հանգիստ է պետք; Ծովը… Ծովը կփրկի… գինի, տանգո, խարույկ, կանայք, ու…,-լպիրշաբար նայելով ինձ, որովայնը վերուվար անելով՝ հռհռաց:
Գռեհիկ անմիջականությունը տհաճություն պատճառեց:
— Գնացի, Դավիթ, հաջող:
— Ու՞ր, փոքրիկս, մենք դեռ Կոբո Աբե պիտի քննարկենք:
Հայացքս ընկավ «Ֆաուստ»-ի հարևանությամբ դրված «Ավազուտների կինը» բարալիկ գրքի վրա:
— Ու՞, ի՞նչ կասես, — նորից մնացի, նորից ներքաշվեցի խոսակցության մեջ: «Տեսնես գոնե հասկանու՞մ է»:
— Հեչ, անհաջող թարգմանություն է, արագ կարդում, անցնում եմ:
Հիասթափվեցի:
— Գիտե՞ս, որ կանայք զգում են, իսկ տղամարդիկ՝ տրամաբանում, — նկատելով հիասթափությունս՝ փորձեց զրույցի նոր թեմա բացել:
— Կանայք ավելի շուտ ու ճշգրտությամբ զգում են այն, ինչի վրա դուք գլուխ եք ջարդում, զանազան տրամաբանական հաշվարկներ անում ու հաճախ էլ սխալվում:

Խոսակցությունը կիսատ թողնելով՝ Դավիթն արագ շարժվեց դեպի տաղավարի խորքը:
— Լսիր, կանաչ զգեստիդ հետ էս շարֆը շատ համահունչ կլինի, — ու դեպի ինձ պարզեց սպիտակ մետաքսի վրա կապույտ մանր ծաղիկներով նկարազարդված մի շարֆ:
«Ինչ խոսք՝ անճաշակ ես», — թաքուն ժպտացի:
— Հապա մոտ եկ, — ու ինքը մոտենալով՝ սկսեց շարֆը փաթաթել պարանոցիս: — Ահա, կարող ես հայելում նայել:
Մոտեցա հայելուն: Թեք էր դրված, բայց երևում էի:
— Սպասի՛ր, այ խելառ, ո՞նց ես թեք հայելում նայում: Սպասի՛ր՝ ուղղեմ, — ամբողջ մարմնով ընկնելով հայելու վրա՝ սկսեց «ուղղել»:
— Ահա, հիմա լավ է, — ու գյուտարարի հայացքով նայեց ինձ:
— Դավիթ, դժվար թե կարողանամ քո բռնած հայելում ինձ տեսնել. շատ ես ջանացել ուղղել. հիմա դրանում ես չեմ երևում, այն ամբողջությամբ քո կողմն ես թեքել, — ծիծաղում էի:
— Ժպիտը քեզ սազում է, դու շատ ժպտա: Հետո էլ՝ գինու գույնի մաշկիդ հետ շարֆը շատ գեղեցիկ է: Հրաշք ես, — շինծու ժպտում էր:
Կոկորդումս մաղձ կուտակվեց:
Մոտեցա, ձեռքս հպեցի երեսին: Ասես թղթից լիներ: Սեղմեի՝ կճմռթվեր: Կտրուկ շարժումով հանեցի դիմակն ու հաղթական նայեցի դեմքին:
— Լսի՛ր, օձուհի, քեզ Շերլոք չերևակայես. Շերլոքը ե՛ս եմ, ես, — ու չար քրքջաց:
Շփոթված նայեցի նոր դեմքին. դիմակ էր: Կհանեմ այնքան, մինչև իրական դեմքը երևա: Քաշեցի: Հանկարծ մարմինը տարրալուծվեց, փոշիացավ ու դարձավ… կարիճ, ընկավ ափիս մեջ: Ահա, ափիս ես: Կարող եմ ճզմել բռունցքիս մեջ, բայց կխայթես: Նվազ չանչերով, մանր, պտպտան աչքերով կարիճը լարված ինձ էր նայում: Վախենում էր. դեպի ինձ սրած պոչի ծայրից թույն էր կախված: Մարմնովս սարսուռ անցավ, գարշանք զգացի: Ձեռքս արագ թափահարեցի ու ցած նետեցի: Հետո զգացի, որ խեղդվում եմ: Շարֆն արագ քանդեցի: Մետաքսի կտորը պարելով ընկավ կարիճի վրա:
— Եթե դու Շերլոքն ես, ապա ես էլ Իրեն Ադլերն եմ:
Հայելին ուղղեցի, նայեցի ինձ, ժպտացի ու հեռացա տաղավարից: Ոչ ոք երբևէ չիմացավ, որ այդտեղ կարիճ կար:

Տոնավաճառից դուրս գալիս հիլով տոպրակս տարօրինակ թեթև թվաց: Բացեցի: Հիլը տեղում էր: Սկսեցի սերմերը պատիճահան անել: Փուչ է, փուչ է: Սխալվել եմ: Սա իսկական «հիլ» չէր: Տոպրակը նետեցի աղբամանն ու ազատ ձեռքերով շփեցի երեսս:
Երկինքը պարզ էր: Աշնան սպիտակ արևը չարաճճի խաղում էր դեմքիս: Հանդարտվեմ…

***
…Մարմանդ անձրևից հետո երեկոյան օդը լցվել էր խոնավ հողի ու հումուս դարձող տերևների թանձր բույրով: Սիրում եմ աշնան շունչը: Քայլերս ուղղեցի դեպի այգի: Քաղաքի միակ այգին էր, որը մարդաշատ չէր, ու կարելի էր նստարանին ազատ փռվել՝ վստահ լինելով, որ չես արժանանա կապկային կեցվածքով սևազգեստ տղաների ու բադակտուց լեդիների խեթ հայացքներին:
Հավաքարարները երկար ցախավելներով ջանասիրաբար աշուն էին սրբում այնպես, ինչպես մաքրասեր տանտիկինը թաց քրջով կտավի փոշին կմաքրեր: Հեռվում՝ կարմիր-դեղինի արանքում խցկված, մի կանաչ թուփ էր փրկվել: Հեռախոսս հանեցի ու անմահացրի ամռան վերջին մոհիկանին: Սիրուն էր:

Նստարանը թեև մետաղյա էր, բայց հարմարավետ էր: Տեղավորվեցի, ոտքերս բարձրացրի նստելատեղի վրա: Մետաքսյա շորիս կարմիր փեշերը կախվեցին նստարանի երկու կողքից: Էլեկտրոնային գիրքս հանեցի պայուսակից. մարտկոցը դեռ մեկ ժամ կարդալու հնարավորություն կտար:

Չգիտեմ՝ որքան ժամանակ էր անցել, երբ մոտիկից լսվող թեթև հազը ստիպեց ինձ կտրվել էկրանից: Դիմացի կաղնու մոտ նստած մի մարդ ինչ-որ բան էր նկարում: Հայացքս նկատելով՝ վեր կացավ, մոտեցավ:
— Վաղու՞ց եք էստեղ, — հարցական նայեցի անծանոթին:
— Ես միշտ այստեղ եմ, — ծռմռված, լայնեզր գլխարկը հանելով՝ խոնարհվեց, — ես Ռոբերտն եմ, բայց բոլորն ինձ Ռոբերտո են ասում:
Ոտքերս արագ իջեցրի, պատշաճ կեցվածք ընդունեցի ու գլխով արի:
— Ձեզ խանգարեցի, բայց էս անտեր հազս խեղդում էր, — ու հայացքն ուղղելով նստարանի ազատ հատվածին՝ հարցրեց, — կարելի՞ է:
Նստարանն իմ սեփականությունը չէր. արգելել չէի կարող, բայց զրույց սկսելու ցանկություն էլ չունեի, իսկ էս ծերուկը հաստատ լուռ նստողը չէր:
— Կարելի է, — պատասխանեցի ու որոշեցի շուտ հեռանալ այգուց:

Կողքիս տեղավորվեց փոքրամարմին, ծառի կեղև հիշեցնող մաշկով, ցաքուցիր, ալեհեր մորուքով, խառնված մազերով մի մարդ: Հագին սպիտակ, բայց արդեն խունացած վերնաշապիկ էր, կարճ թևքերով մոխրագույն կոստյում ու գոտկատեղի հատվածում մի քանի անգամ պտույտ տված անդրավարտիք: Սպորտային կոշիկներն այնքան մաշված էին, որ դժվար էր որոշել իրական գույնը: Ու այս ամենին ի լրացում՝ ծերուկը պարանոցն օղակել էր սև թիթեռնիկով:

— Ի՞նչ ես կարդում:
«Ահա, միանգամից անցավ դու-ի, որ զրույցը հեշտ ստացվի»:
— Շմիթ. «Մսյո Իբրահիմը և Ղուրանի ծաղիկները»:
— Հըմ, ծանոթ չի:
— 90-ականների վերջին է գրվել, գուցե ծանոթ չլինի:
— Սիրու՞մ ես ժամանակակից արվեստ:
— Չգիտեմ, լավ ծանոթ չեմ, բայց մեկ-մեկ հրաշալի գործեր են պատահում, — զգում էի, որ այգուց շուտ չեմ գնալու:
— Միայն թե չասես, որ կեղտաբծային արվեստի սիրահարներից ես, — կտրուկ շրջվեց դեպի ինձ ու ծիծաղելով նայեց աչքերիս:
— Հը՞, առաջին անգամ եմ լսում: Դա ի՞նչ է, — բայց հայացքից հասկացա, որ ծերուկը սարկազմով է խոսում:
— Ահ, վերցնում, մի բուռ ներկ են շպրտում կտավի վրա ու աշխարհով մեկ լինում, իրենց ցնդած նկարիչ երևակայում: «Արվեստ գնահատողներն» էլ ժամերով կանգնում են էդ կեղտաբծի առաջ, ու կախված նրանից, թե ներկը որ ուղղությամբ է հոսելով չորացել, մի «միտք ու ասելիք» են գտնում, ցնցվում: Դրանից էլ անակնկալի եկած ու ոգևորված՝ «տաղանդները» փքվում, իսկական հնդուհավ են դառնում, — Ռոբերտոն հենվեց նստարանին ու ուշադիր նայեց իր ներկոտ ձեռքերին, — բայց գիտե՞ս՝ քիչ չեն նաև նրանք, որ թաքուն ծիծաղում են իրենց «արվեստով» հիացողների վրա: Այ իրենց հետ կարելի է մի-մի բաժակ գինի խմել:
Ծիծաղում էի:
— Էհ, գիտե՞ս՝ ինչ գումարներ են վաստակում էդ մի բուռ ներկով:
— Հիմա Դուք ի՞նչ էիք նկարում, կեղտաբի՞ծ, — ու հոնքս բարձրացրած՝ հարցական հայացքս ուղղեցի դեպի կտավը:
— Բա եղա՞վ, — կեղծ նեղացած նայեց դեմքիս, հետո լրջացավ:
— Կարո՞ղ եմ տեսնել:
— Կիսատ է, — մի տեսակ ափսոսանքով հոգոց քաշեց:
Ինձ մեղավոր զգացի, որ ներկայությունս խանգարել է նկարն ավարտել:
— Լսիր, դու ծով տեսե՞լ ես:
— Չեմ տեսել, — ու զարմացած նայեցի նրան. «ծո՞վն ինչ հիշեց»:
— Ես երկու անգամ եմ իսկական ծով տեսել: Մեկն այսօր, մյուսը… ը՜մ, չեմ տեսել, լսե՜լ եմ՝ շատ վաղուց:
— Ծովափից բերված խեցո՞վ:
— Չէ, ի՞նչ խեցի, դրանում ծովի ձայն չկա, — ու ոգևորված նայեց ինձ, — Բեթհովեն լսու՞մ ես:
Լռում եմ:
Ծերուկի հոնքերը հիասթափված կախ ընկան: Քիչ հետո վեր կացավ, դեմքով շրջվեց դեպի ինձ ու գլուխը հետ գցած, աչքերը փակ՝ սկսեց երևութական ստեղների վրա նվագել ու քթի տակ ինչ-որ երաժշտություն մռմռացնել՝ մերթընդմերթ բարձրաձայն արտասանելով՝ ալե՜գրո, ադա՜ջիո, …, պրեստի՜սսիմո:
«Գժվե՜ց, ցնդեց ծերուկը», — բայց անկախ ինձանից՝ հիացմունքով նայում էի նրա հմուտ շարժումներին:
Հետո խոնարհվեց ու ոտքերը քարշ տալով՝ եկավ, նստեց կողքիս: Լուռ էր, փակվել էր իր մեջ:
— Դաշնամուրային սոնատ No. 1, օպուս 2 No. 1: Եթե լսես, 19 րոպեների ընթացքում մի ամբողջ օրվա ծով կտեսնես, — դեմքին երանության շող կար, մտքով՝ հեռու՜-հեռուներում, — կտեսնես՝ ոնց է առավոտվա փայլուն արևի տակ փրփրուն խաղիկներ տալիս, ոնց է ծուլանում ու տարածվում ցերեկվա թեժ արևից, ո՜նց է փքվում, հասունանում երեկոյան մայրամուտի տակ, որ գիշերվա փոթորկի ժամանակ պայթի, իրեն ժայռերով տա՝ նոր օրվա խաղիկները դիմավորելու հույսով:
Աչքերը բացեց, վերադարձավ այգի:
— Ափսոս, որ չես լսել:
Նորից լռեցի: Բեթհովենն իմը չէր:

— Դուք նաև երաժիշտ եք, — ժպտալով նայեցի ծերուկին:
— Հա, երկա՜ր տարիներ՝ Հռո՜մ, Վենետի՜կ, Փարի՜զ, Բեռլի՜ն… Հիմա դիրիժորի փայտիկս տվել եմ ծառին… ա՜յ էս ծառին, — ու դեմքով ցույց տվեց մեր դիմացի կաղնին: — Գիտե՞ս, որ ծառը դիրիժոր է. ոնց ճյուղերը շարժի, քամին էդպես էլ կերգի:
— Թե՞ հակառակը: Կարծում եմ՝ քամին ոնց փչի, ծառն էդ ուղղությամբ էլ կշարժվի:
— Է՜, ինչու՞ ես ամեն ինչին չոր նայում: Հապա մի աչքերդ փակիր, — ու թեքվեց դեպի ինձ:
Ծիծաղելով փակեցի աչքերս:
… «Այգին լուսավորվեց հազարավոր ջահերի՝ աչք ծակող լույսով, մետաղյա նստարանը փափկեց, դարձավ թավշապատ կարմիր աթոռ, ծառը կեղևահան եղավ՝ փոխակերպվելով դիրիժորի: Նա խոնարհվեց, հետո թիկունքով շրջվեց դեպի մեզ: Ձեռքի թեթև շարժումից քամին փշրվեց, վերածվեց նվագախմբի, ու դահլիճում տարածվեցին աստվածային հնչյունները:
— Կատարելություն, — Հայկն էր՝ կամաց շշնջաց ականջիս:
Գլուխս դրեցի նրա տաք ուսին ու աչքերս խորը փակեցի»:

— Հը՞, ի՞նչ ես լսում, — Ռոբերտոյի թավ ձայնն ինձ հետ բերեց անցյալից:
Լռում էի:
— Ոչի՞նչ: Ախր ես տեսա՝ լսում էիր:
— Բախ. Արիան:
Աչքերս խոնավ էին: Ծերուկն ուշադիր նայեց ու անհամարձակ ասաց.
— Ու՞մ ես կարոտ տվել, որ աչքերումդ էդքան մեծ կարոտ կա:
«Չէ, չէ, մի՛ հատիր տարածքս»:
Համառ ինձ էր նայում:
— Եթե կարոտն իմ աչքերում է, ուրեմն ինձ են տվել, ոչ թե ես եմ տվել, — կոպիտ նետեցի ու նյարդային շարժումով դեմքս թեքեցի:
— Չէ՜, սխալվում ես. Էն, ինչ տալիս ես, հավերժ քո ներսում է մնում, իսկ էն, ինչ պահում ես, հավերժ կորցնում ես:

Թվաց՝ մսյո իմաստուն Իբրահիմն է դուրս եկել գրքից ու ծերուկի ձայնով խոսում է հետս:
— Հապա մի նայի՛ր, նայիր քեզ կողքից:
— Հենց հիմա՞, թե առհասարակ, — նորից շրջվեցի դեպի նա:
— Հենց հիմա: Նայեցի՞ր:
Գլխով արի:
— Եթե միշտ կարողանաս քեզ կողքից նայել, սխալներ թույլ չես տա, — վեր կենալով տեղից՝ թեթև խոնարհվեց ու հրաժեշտ տվեց:
Գնաց, նստեց կաղնու տակ, մեջքով հենվեց ծառի բնին ու… ձուլվեց, անէացավ:

Մոտեցա, դեպի ինձ շրջեցի կտավը: Ծով էր… կնոջ ալիքվող դիմագծերով ծով էր:
Հորիզոնում արևը բոցավառ շողերով հրդեհել էր երկինքը: Շուտով կմթնի: Շտապեմ…

***
…Դեկտեմբերյան ձյունազուրկ, սառած հողը ճռճռում էր ոտքերիս տակ: Փոքր բարձունքը երկար ժամանակ բանուկ չլինելու պատճառով քանդվել, դարուփոսերով հողակույտ էր դարձել: Դժվարությամբ էի առաջ գնում: Ամբողջ օրվա թափառումներից կոշիկներս մաշվել էին, հոգնել էի, ու արդեն մթնել էր: Միայն լուսնի լույսն էր աղոտ ստվերներ փռում ճանապարհիս: Կիսախավարում ամեն ինչ ավելի խորհրդավոր էր երևում. քարերն ահռելի էին, մերկ ծառերի ստվերները՝ խոնարհված, ծափ զարկող տեսիլքների նման: Օդում կանգնած մառախուղն ասես հրեշի բերանից դուրս եկած գոլորշի լիներ: Սև սաթ մազերս արծաթագույն փայլ էին ստացել, իսկ հագիս սպիտակ մետաքսը դարձել էր թափանցիկ շղարշ, որի տակ դժվարությամբ էր ծածկվում մարմնիս ուրվագիծը. կողքից նայողի համար իսկական ուրվական կլինեի:

Ահա, հասա դարպասին, որի երբեմնի գույնի մասին վկայում էին միայն թանձր ժանգի տակից երևացող դեղին կետերը: Դժվարությամբ բացեցի ու ներս մտա: Բակն ամայի էր, տունը լքված տեսք ուներ: Ու՞ր են բոլորը: Երևի քնած են: Հիմա Գոհար տատը դուրս կգա, կտեսնի ինձ ամառային շորով ու ձեռքերը ծնկներին տալով՝ կասի.
— Քոռանամ ես, այ ախչի, կռներդ սառան, է:
Գթգթալով կվազի, իր տաք ուսերից կհանի մեծ շալն ու ինձ մեջը կփաթաթի:
Չկար: Չեկավ: Դուռը կողպած էր, բանալին՝ դռան կողքի մեխից կախած:
Սառած կողպեքը մի կերպ բացեցի ու տուն մտա: Հայտնվեցի նեղ, երկար միջանցքում: Դուռը հետևիցս շրխկոցով փակվեց, ու ամեն ինչ մթնեց: Ձայն հանեցի, բայց հեռվից միայն արձագանքս ալիք-ալիք տարածվեց: Ձեռքերս առաջ պարզած՝ սկսեցի կամաց շարժվել: Չգիտեմ՝ հագուստիս շրշյու՞նն էր, քայլերիս ձա՞յնը, թե միջանցքում մեկ ուրիշն էլ կար. ցածր խշշոց էր լսվում: Օդը լցված էր ինչ-որ մեկի ներկայությամբ: Ծոծրակիս շունչ զգացի: Շրջվեցի, որ ձեռքերով հրեմ, բայց հասցրեց կոկորդս բռնել ու սկսեց խեղդել: Պատերն երկու կողմից աստիճանաբար սեղմվում էին, նեղանում ու ճզմում ինձ: Եթե ամբողջ ուժերս չհավաքեի, երևի հենց էդտեղ կփոշիանայի, կվերանայի: Կտրուկ պոկվեցի տեղիցս ու ձեռքերս պատերին խփելով, խարխափելով՝ առաջ վազեցի: Հեռվում՝ կիսաբաց դռան նեղ արանքից, փրկության լույս երևաց: Արագ ինձ ներս գցեցի ու դուռը փակեցի:

Սենյակ էր՝ առանց առաստաղի, առանց պատերի, լուսավորված կապտագույն լույսով ու… ձյունառատ: Ոտքերս խրվեցին խորը բամբակի մեջ: Սառն էր:
— Եկա՞ր, — խորքից ինչ-որ մետաղական ձայն հնչեց:
Ձյունը ճռճռացնելով՝ դեպի ինձ շարժվեց մի անծանոթ տղամարդ՝ բարձրահասակ, նիհար, ալեհեր, մոմե մաշկով ու սառած հայացքով: — Քեզ էի սպասում, աղջիկս:
Հարցական նայեցի նրան ու մի քանի քայլ հետ գնացի:
— Սպասում էի, որ սպանեմ, — հանդարտ, գործնական տոնով արտասանեց մարդը:
«Հը՞, ի՞նչ է ասում», — ներսումս խուճապ բարձրացավ: Արագ շրջվեցի, որ փախչեմ:
— Չէ, հետդարձի ճանապարհ չկա, — նույն մոնոտոն ձայնով նետեց թիկունքիցս:
Գրո՜ղը տանի. դուռը չկար, տեղում ընդամենը հարթ, սպիտակ պատ էր:
Մեջքս ճկվեց, ձեռքերս թուլացան: Մի վայրկյանում աչքիս առաջ անցավ ամբողջ կյանքս: Անշարժ կանգնել էի. ոտքերիս տակ սառը ձյուն էր: Ուզում էի հիմա դեղին մետաքս հագնեմ, կանգնեմ փափուկ կանաչին, դեմքս դեպի երկինք պարզեմ ու… ջերմանամ:

— Եկ այստեղ, աղջիկս, — ծոծրակիս սառը շնչեց Մետաղը:
Շրջվեցի ու հնազանդ քայլեցի հետևից: Գնաց, նստեց սեղանի մոտ: Վրան շախմատի խաղատախտակն էր՝ շարված ֆիգուրներով:
— Խաղա՞նք, — հայացքը դեպի շախմատը թեքելով հարցրեց անծանոթը:
Գլուխս բացասաբար շարժեցի:
«Չէ, շախմատ խաղալ չգիտեմ, չսովորեցի»:
Աչքերս մշուշվեցին, ու այտերս տաքացան արցունքներից:
«Աստվածներ, լացում եմ, սրա՜ մոտ», — ափերով արագ մաքրեցի դեմքս ու թշնամաբար նետեցի.
— Ուզում եմ ապրել:
Մետաղը գլուխը թեքեց ու օձի սառած հայացքով նայեց ինձ:
— Ապրե՞լ ես ուզում, — քմծիծաղ տվեց:
— Հա:
— Լսիր, գիտե՞ս, երբեք լաց չեմ եղել: Կարո՞ղ ես մի բան պատմել, մի բան ասել, որից կարտասվեմ: Հը՞, կարո՞ղ ես:

Անհույս նայեցի նրա սառը հայացքին:
Սենյակի կենտրոնում ձյան փոքրիկ բլուր կար: Կամաց սկսեցի բարձրանալ: Մետաղն ինձ էնպես էր նայում, ասես մանրադիտակի տակ խլվլացող մրջյուն լինեի: Հայացքից սկսեցի շնչահեղձ լինել: Բարձրացա, պառկեցի ձյան վրա ու աչքերս փակեցի: Հանգստանամ:

…Երկկողմանի երթևեկությամբ խիտ փողոցը սևացել ու փայլում էր մաղող անձրևի տակ: Արագ անցա այն ու կանգնեցի իմ հին ու հարազատ Սև շենքի առաջ: Թղթապանակը մոտս էր, ամեն ինչ՝ պատրաստ: Աստիճաններով բարձրացա ու մտա դահլիճ: Դրսի թարմությունը փոխարինվեց օծանելիքների հեղձուցիչ հոտով: Մեր տեղերն ազատ էին. Հայկն էլ էր ուշացել: «Երևի չի գալու. նա երբեք չի ուշանում»:
Երբ տեղավորվեցի, նոր միայն նկատեցի, որ բոլորը կոկիկ ու դասական հանդերձանքով են, իսկ ես՝ թրթռուն, սպիտակ զգեստով: Անհարմար զգացի: Բայց կարծես թե ոչ ոք ինձ չէր նկատում: Լավ է:

Ամբիոնի մոտ Գևորգն էր. աժդահա մարմնով թղթերի վրա հակված՝ բառակույտեր էր մրթմրթում: Թեման Շուշիի ազատագրումն էր, բայց այնքան անհաղորդ էր ներկայացնում, որ չէի կարողանում լսել: Որոշեցի իմ զեկույցն աչքի տակով անցկացնել: Թղթապանակս բացեցի ու… ապշեցի. խառնել էի՝ զեկույցի փոխարեն գրական երեկոյի նյութն էի վերցրել: Ախմատովայի տողերն էին՝

…У меня сегодня много дела:
Надо память до конца убить,
Надо, чтоб душа окаменела,
Надо снова научиться жить…1

Խուճապս կարճ տևեց. ամբիոնի մոտից ունկնդրելու պահանջող ձայնով Արան ներկայացնում էր Արցախյան ազատամարտի հերոսների պայքարը: Ամբողջ դահլիճը բոլորի հետ պայքարեց, բոլորի հետ հաղթեց ու… նահատակվեց: Կոկորդս խեղդվում էր, ձեռքերիս թացություն զգացի. արցունքներս էին:

…Մետաղական ձայնն ինձ վերադարձրեց Ձյունե սենյակ.
— Մահվանից հետո փառավորվե՞լ ես ուզում:
— Չէ, մահս հանուն արժանավորի ծառայեցնել եմ ուզում, — ուղիղ աչքերին նայելով՝ նետեցի:
Գրո՜ղը տանի, Մետաղի աչքերը խոնավ էին, արցունք չկար, բայց խոնավ էին: Մոտեցավ ու առանց ինձ նայելու՝ շշնջաց.
— Ազատ ես…
Մուգ երկնքում աստղերի ու ամպերի հետ միասին կիսալուսինը սեփական սոնատն էր հյուսում: Աչքերս խորը փակեցի ու… անէացա: Ձնծաղկի բույրն ինձ տարավ արբեցումի գիրկը: Ազատ եմ…

***
…Արևի ծակող ճառագայթներն ստիպեցին մի կերպ բացել աչքերս: Նորածիլ խոտերի վրա մեկնված՝ ծուլորեն վայելում էի մայր հողի ջերմությունը, երկրի օրորը: Խոտերի միջից աչքով էր անում հավերժության նշան հիշեցնող երիցուկի դեղին միջուկը: Ժպտացի:
Վեր կացա: Տուն գնամ. երկար օր ունեմ առջևումս ու շատ անելիքներ: Բոբիկ ոտքերս խուտուտ եկան փափուկ խոտի հպումից, իսկ մետաքսյա շորիս երկար, դեղին փեշերը դժվարեցնում էին քայլս:
Ճակատիս թափված կարմրավուն գանգուրներս հավաքելով՝ հայացքով գրկեցի երկնքի կապույտը: Գարնան արևը ջերմացնող էր:
Քայլեմ…

20.12.2016

__________________
Ծանոթություն
1. Ռուս.՝  Այսօր շատ գործեր ունեմ.
Պիտի վերջնական սպանեմ հիշողությունս,
Պիտի հոգիս քարանա,
Պիտի ապրել սովորեմ նորից…

Թողնել պատասխան

Your email address will not be published.