Դընի Դոնիկյան | ՄԵՆԱՎՈՐ ՃԱՆԱՊԱՐՀ ԴԵՊԻ ԶԱՆԳԵԶՈՒՐ – 11

Դընի Դոնիկյան

ֆրանսերենից թարգմանեց Գառնիկ Մելքոնյանը

Քայլելու նպատակաուղղվածությունը

Քայլելու քաղաքականությունը

Մի օր, մի խրհրդապաշտ խռովարարի խելքին փչեց հնդիկ ամբոխներին տանել մինչև ծովը, որոնք զայրացել էին անգլիացիների կողմից աղի վրա դրած հարկից : Դա ճշմարտության քայլորդ էր, իսկ Հնդկաստանը մեծ էր, այնտեղի ժողովուրդները երիցս անիծված, կենդանի էր նաև ուխտագնացության ավանդույթը, որը վերափոխում է ուխտագնացին: Եվ ուրեմն, քայլերն ընթացան հանրային երկարատև հրճվանքի մեջ :

Մենակյաց ու համեստ, իմ քայլերն համատեղում են ամեն տեսակ ձանձրախտեր, պրպտումներ ու ոգևորություններ: Բայց դրանք իմացությունը երբեք չեն թողնում մարդկային նվաստացման տեղանքի վրա: Ասենք, անհնար է դրանից շեղվելը, կտրել-անցնելը հայկական գյուղն այնպես, որ թշվառությունն ու լքյալության զգացումը դեմքիդ չխփեն: Ես մշտապես զգում եմ դրանց մոտենալը: Բայց երբեմն պատահում է, որ ինձ հանկարծակիի բերեն այնտեղ, ուր ես չէի սպասում դրանց:
Շատ կուզենայինք թափառել ճանապարհներով` կույր ձևանալով ներքին շրջանների տնտեսական անհուսության հանդեպ : Լոկ հիանալով համայապատկերի գեղեցկություններով: Բայց ճանապարհի վերջում, տեղաբնակը, որը ներկայանում է ձեզ որպես ձեր մի մասը, բռնում է ձեր կոկորդից` գանգատվելով այն անօրինություններից, որոնց մեջ ինքը խրվել է ակամայից:
Այսպիսով, քայլելու հաճույքը առանց այդ անիծյալ մասի չէ, որը լրացնում է այն : Զբոսնողի շնորհը բնականորեն թունավորվում է աշխարհի ծանրությունից: Անցնում ես ինչ-որ գյուղով, որն ազդում է վրադ իր լքվածությամբ, երբ հանկարծ իր խրճիթից դուրս է գալիս մի հարբած մարդ ու ձեզ հրավիրում միասին խմելու իր վատորակ գարեջրի շշից: Եվ կամ, գլուխդ դրած պայուսակիդ վրա հանգստանում ես, ու մեկ էլ` մոտենում է մի պառավ կին, այդ գյուղից, և ամոթը գետնին տված` շարժուձևերով ձեզ հասկացնում, որ մի քիչ փող ու կերակուր տաք իրեն :
Քայլերս առաջարկում են երկրին համապատասխան ախտաբանական քարտեզագրություն: Անշուշտ դրանք ասում են այն, ինչ բոլորն արդեն գիտեն, բայց գոնե չեն գոհանում` վայելելով տարաշխարհիկ բնապատկերը, ուր առաջանում են: Եթե անգամ դրանք նկարագրելը պարտադրում է կրկնլ քարուքանդ ճանապարհների, փողի միջոցով սրբության պղծման, ընդհանուր անբանիմացության մասին հին երգը, որը խարխլում է մտքերն ու հարուցում զայրույթ` քաղաքացիներին դարձնելով աքսորականներ իրենց իսկ երկրում: Այդ տխրությունը, որն ուղեկցում է իմ քայլարշավներին հիասքանչ բնապատկերների միջով, ինչպես չուզենալ, որ այն վերջնականապես խնայի դրանք: Այդժամ կգնայի լրիվ խաղաղված, մի բնության ծոցում, որն ինքնարտահայտվում է ազատորեն: Ուր վախը` բախվելու ամեն պահի մարդկային գայլերի, այլևս հիմնավորված չէր լինի :
Եթե գոնե ոմանք կարողանային քայլորդիս այս տեքստերում լսել համեստ մի ձայն, որը մերկացնում է հայաստանցիների ոչ-կյանքը, ու այնտեղ գտնել մի ելք առ ավելի կարգավորված հանրային կյանք, առ ավելի շատ արժանապատվություն` տնտեսական ձանձրախտին իրենց դիմադրության մեջ, այդժամ քրտինքներս կչորանային իրենք իրենց`թողնելով հագուստներիս վրա աղը, որը պետք կլինի այդ տեքստերը գրելու համար:

 

ՄԻնչև վերջ
Չափից դուրս շատ ենթարկված դարավանդի կտտանքներին` մարմինս ուզում է ամեն վայրկյան ինձ լքել: Ինձ ցույց տալով, որ քայլելու ժամանակը մոտենում է իր ավարտին: Ես ճանապարհիս ծայրին եմ: Դեռ որք՞ան տարիներ կան իմ առաջ: Հազիվ մի քանի: Ու ամենահույլերը, ամենախամրածները… Տարիներ` վերջից առաջ:
Եվ սակայն, մի՞թե հիվանդ ժամանակս չէր, որ կատարեցի ամենագեղեցիկ շրջագայություններս: Ասես օրգանիզմս քայլ առ քայլ ելներ դուրս իր սեփական հոգնությունից: Կարող էր ինձ մեխել տեղում, ճանապարհի մեջտեղում: Բայց ոչ: Նա բոթեց ետևիցս, ամեն անգամ ինձ տանելով այնտեղ, ուր ես էի ուզում:
Ես լավ գիտեմ, թե ինչն է ինձ բանտում այդ հուսահատության մեջ : Երկյուղները`կապված տարիքի հետ, որ խռնվում են գլխիս մեջ: Բայց նաև, նստակեցության ավելցուկը: Ու զանգվածային քաղաքակրթության ու քանակական մտածողության այդ ճարպը, որը ծանրացնում է ծնկներս :
Արդ, անցնելով յոթանասուն-ամյակը, մարդը դեռևս ի վիճակի է առաջանալու ճանապարհներով: Բայց որպեսզի իր մեքենան իրեն ապահովի նվազագույն ճիգ, պետք է , որ ինքը ազատվի արհեստական մշակույթի շաքարայնությունից ու դառնա տարր` տարրերի միջև : Մարմին` հողերի, երկինքների, ջրերի միջև… Բավական է քիչ բան կրել վրադ ու մեջդ, գնալ թեթև ու ուրախ, ամբողջովին մտնել սրտիդ ու շնչառությանդ ռիթմի մեջ, ինչպես որ անհրաժեշտ ցավն է նախորդում երջանկության ի հայտ գալուն:

 

Oտար ու սուրբ լեռ

Ինչքան էլ լեռը իշխի այս աշխարհի վրա, իսկ երկիրը լինի փոքր, քայլում ես չափազանց հեռու նրանից, որպեսզի այն երևա հեռվում` ճանապարհիդ ծայրին ճախրելիս:
Բայց իրականում նա է քայլերիդ անընդմեջ հետևում:
Անտեսանելի, կորած տեսադաշտից` հեռավորության պատճառով, մինչ մենք կտրում-անցնում ենք Տավուշի կամ Զանգեզուրի անտառները, Արարատը մշտապես վեր է խոյանում մեր ճամփորդական անուրջների մեջ : Նա է մեր ուղենիշը, ու միշտ դառնում ենք նրան, եթե անգամ իրեն շատ հեռու է պահում, հյուսիսային կամ ավելի հեռու` հարավային կողմում: Այն մագնիսի պես ձգում է մեր քայլերը, վառում մեր հույսը, քանզի իր առասպելը մնում է կենդանի իրերի մեջտեղում:
Անշարժ ու զուլալ մի ամպ` քայլորդի մտային երկնքի մեջ:
Բայց, հակառակ ճապոնացիների, որոնք ուխտագնացություն են կատարում Ֆուձիյամա, կամ նրանց, ովքեր մոտեցման վտանգավոր ճանապարհորդությունից հետո, պտտվում են Կայլաշի շուրջը Տիբեթում`որպես տիեզերքի կենտրոնի, ես դատապարտված եմ հեռու պահել ինձ Լեռից, որը մնացել է թշնամի երկրում: Բանն այն է, որ քայլելը մշտական աքսոր է նշանակում, այն լքում է ու երբեք չի հասնում տեղ: Այն տառապում է հարատև անբավարարությունից: Ծավալվում է երկու բաների միջև: Լքելով մահացու նստակեցության որոմները, այն քոչվորացնում է` որոնելով մի բաձարցակ, որն անդադար ծպտվում է:
Մենք գնում ենք առաջ, մենք տեսնում ենք, բայց գիտենք, որ երբեք մեր ոտքերով չենք տրորելու սրբությունը: Այդ պահից ի վեր` Լեռը մեզ պարտադրում է վերադիտարկելու նշաններն ու կերտելու մարդկանց մի գիտակցություն, որը երջանկության կանխազգացում ունի, ինչպես և ժամանակի մի գիտակցություն, որին առաջնորդում է վեհը:
Դա, այդ ոչ քաղաքական իմաստով, Արարատ լեռան առավելությունն է, որը գտնվում է այլուր, անտիրական, եթե ոչ անհնարին մի վիճակում:
(շարունակելի)

 

Թողնել պատասխան

Ձեր էլեկտրոնային հասցեն չի հրապարակվի