Ես բազմաթիվ ծրագրեր ունեմ կապված հաջորդ գարնան հետ:
Երբեմն նրանք ինձ չափազանց փոքր ու անօգնական են թվում, ու կարծես բոլորովին էլ իմը չլինեն, բայց դա ինձ չի անհանգստացնում:
Պարզապես իմ տարիքում մարդիկ ամեն ինչին նայում են ճիշտ այնպես, ինչպես ծնողներն իրենց մեծացող երեխաներին են նայում:
Իսկ մյուս կողմից, միգուցէ բարին էլ դա է, որ նրանք փոքրիկ են այդքան ու ոչ մի կերպ չեն կապվում աշխարհը տակնուվրա անող մեծ ճգնաժամերի, բնության արհավիրքների, պատերազմների ու խաղաղության դաշնագրերի հետ:
Իսկ հաջորդ գարունը օր-օրի մոտենում է:
Իմ ծրագրերն օր-օրի ավելի աղմկոտ են դառնում, ավելի անզուսպ: Բայց այդ բոլորն ընդամենը անմեղ չարաճճիություններ են և ես, իհարկե, ներում եմ նրանց, որովհետև ես սիրում եմ նրանց: Հիմա 2009 թ.-ի ամռան կեսն է:
-Շուտով մի հով, ստվերոտ տուն կդնեմ քաղաքի արվարձաններից մեկում, ավագ որդուս կամուսնացնեմ, կրտսերիս ուսման կտամ…
Սա ես կնոջս հետ եմ խոսում:
Ասում եմ,- երջանկություն է թափվում վերևից:
Նա իմ ասածներին միշտ հավատում է ու վերև է նայում:
Վաղուց էր, երբ մենք հանդիպեցինք առաջին անգամ ու ես ասացի՝ սե՛ր է թափվում: Այդ օրն ինձ թվաց, թե նա առաջին անգամ է երկինքը տեսնում:
Մինչև հիմա էլ մեզ համար ամեն ինչ վերևից է գալիս, Արագած սարից:
ՈՒժն էլ է այնտեղից գալիս: Ես դեռ շատ ուժ ունեմ: Կարող եմ առանց «օֆ» քաշելու առավոտից իրիկուն աշխատել:
Իմ արհեստանոցի հարևան խանութպանները նայում, ու ոչ մի կերպ չեն կարողանում հասկանալ, թե որտեղի՞ց ինձ այդքան ուժ: Մի տեսակ հարգանքով ու զարմանքով են նայում:
Այսօր ամբողջ քաղաքը ոտքի վրա էր:
Մի քանի մեծահարուստներ որբանոցի երեխաներին հրապարակի մոտ հավաքել, նվերներ էին բաժանում:
Մեր կողքով էլ անցան:
Բոլորի դեմքերին միանման ժպիտներ էին: Այսպիսի օրերը ես շատ չեմ սիրում, ու չգիտես ինչու, քիչ էլ հիշում եմ, արագ մոռանում:
Մի այսպիսի օր էր, կնոջս հետ որոշեցինք աղջիկ երեխա վերցնել որբանոցից: Երկրաշարժի տարին շատերն էին ուզում որբանոցի երեխաներին վերցնել, տիրություն անել, բայց հետո քչերը վերցրեցին: Հաջորդ օրը կիրակի էր, եկեղեցի էի գնալու, որ մոմ վառեմ:
-Ես մի մեծ տուն կդնեմ քաղաքի արվարձաններից մեկում ու իմ աղջկան էլ հայերեն կսովորեցնեմ:
Կինս ասում է, որ մեծ տան մեջ հայերեն խոսելը շատ է հեշտ:
Դրա համար էլ կիրակի օրերն էլ եմ աշխատում:
Մեր քահանան վերջերս ակնարկում էր, թե հարկավոր է «կիրակի» պահել: Օրենքներից էր խոսում:
Իսկ ես մտածում եմ, որ եթե ես արհեստանոցս առավոտ շուտ չբացեմ, ապա մարդիկ կգան, կհավաքվեն փակ դռան մոտ ու նրանցից մեկնումեկն անպայման կասի՝
-Բա էլ ինչի՞ համար ես տուն դնում օտար հողում,
Ինչի՞ համար ես տղա ամուսնացնում, ուսման տալիս, որբանոցից երեխա վերցնում: Ինչի՞ համար, եթե պիտի մարդիկ գան ու դուռդ փակ լինի: Եթե ուժդ տեղն է, ինչու՞ է դուռդ փակ,- կասեն:
Կասեն ու ճիշտ կլինեն, որովհետև իրենց ճիշտը շատ կլինի, իմը՝ մի հատ:
Մի սիրուն-սիրունիկ աղջիկ կար այսօր եկեղեցում:
Ես նրան առաջ երբեք չէի տեսել: Միգուցե և տեսել էի՝ պարզապես մեր աղջիկները շուտ են մեծանում, հասունանում: Դեռ չվառված մոմը ձեռքին կանգնել էր գմբեթի տակ ու ինքն էլ մի չվառված մոմի նման լույս էր տալիս:
Ես նայում էի, ու չէի կարողանում աչքս կորցնել նրանից:
Քահանան էլ էր նրան նայում:
Դեռ շուտ էր, մի քանի հոգի էինք ընդամենը: Ճիշտն ասած, մեր եկեղեցում հազվադեպ է ժողովուրդ հավաքվում: Երևի քահանան ջահել է, դրանից է: Չէ, ես ոչ ոքի չեմ մեղադրում ջահելության համար: Ծերության համար էլ ոչ ոքի չեմ մեղադրում:
Հիմա ես պարզապես զգուշորեն զգում եմ ու վայելում նրանց բոլորի ներկայությունը:
Ինձ թվում է, որ նրանք էլ իմ ներկայությունն են զգում: Ձայները մի տեսակ փոխվել, կուլ են գնացել:
Ասե՞մ, թե չասեմ:
Միգուցե պատմել է պետք իմ տան, իմ որդիների, իմ աղջկա մասին:
Ես չգիտեմ, պե՞տք է, որ մենք քահանայի հետ խոսենք այդ մասին, թե նա ինքը գլխի կընկնի: Բայց սա ջահել է, երևում է՝ փորձ չունի: Միգուցե օգնե՞լ է պետք նրան:
Ես, այն է, պատրաստվում էի մոտենալ, երբ ինչ որ մեկն էլ ներս մտավ: Այցվորը խաչ հանեց ու գնաց խորանի կողմը:
Մոմե աղջկա կողքով անցնելիս հայացքը սահեցրեց նրա վրայով ու կարծես ոչ մի բան չնկատեց: Ոչ էլ ինձ նկատեց:
Քթի տակ ինչ որ հարց տվեց քահանային: Վերջինս ինչ որ բան պատասխանեց քթի տակ:
Ես հեռու էի կանգնած ու չեմ կարող ասել՝ Աստվածաշնչի՞ց արեց մեջբերումը, թե՝ինքը գտավ պատասխանը:
Հետո մեկ ուրիշն էլ ներս մտավ:
Հետո՝ էլի մեկը:
Ամեն մեկն իր հարցն էր տալիս, լսում իր հարցի պատասխաննն ու արագ մի կողմ քաշվում, տեղը զիջելով հաջորդին: Ոչ ոք չի հանդգնում երկրորդ, երրորդ հարցը տալ:Ամեն մեկն իր հաջորդ հարցը թաքուն է պահում:
Սրբապատկերներն անշշուկ պտտվում էին մեր գլխավերևում, լող էին տալիս, լուսավորում, մոտենում, նայում աչքերիդ մեջ:
Պատարագ էր:
Այս եկեղեցու հիմնադիրներն էլ բազմաթիվ թաքուն մտքեր են ունեցել երևի: Մեկը մյուսից պահել, անկյունների կիսամթին են հանձնել:
Գեղեցիկ, լուսավոր մտքեր, որոնց մոմիկների նման կարելի է վառել ու դնել սրբապատկերների դիմաց, որ խոսեն:
Իհարկե կարելի է:
Բայց դրա համար հարկավոր է գոնե իմանալ նրանց տեղը:
Չէ, քահանան չի ասի:
Ես էլ չեմ ասի: Կան բաներ, որոնց մասին ոչ ոք չի կարող խոսել: Դու էլ չես կարողանա, երբ մեծանաս ու ինձ հետ հայերեն խոսել սովորես:
Ես այդ մասին իմ կնոջն էլ դեռ ոչինչ չեմ ասել, իմ տղաներին էլ չեմ ասել:
Իրիկունը՝ նոր, հոգնած եկել եմ տուն, արմունկներս հենել մեծ ճաշասեղանին ու երկար-երկար նայում եմ նրանց երեսներին,- ինչքան բան կա դեռ անելու, ուժս կհերիքի՞ տեսնես:
Նրանք էլ ինձ են նայում, սպասում են, որ բերեն, հաց դնեն սեղանին:
-Երևի մենք, այնուամենայնիվ, երջանիկ մարդիկ ենք,- ասում եմ ես հացը երկու կես անելով,- երջանիկ ենք, որովհետև հավատում ենք երջանկությանը:
Ամե՛ն:
Նյմ 02 2011
Վերջին մեկնաբանություններ