Սաթենիկ Ղազարյան | ՔԱՂԱՔԱՅԻՆ ՊԱՏԿԵՐՆԵՐԻ ՊԱՏԱՌԻԿՆԵՐ

«Գրական Ակումբ» կայքի նախաձեռնությամբ կազմակերպված՝ «2018 թվի էսսեների մրցույթ»-ի շրջանակներում, ժյուրիի որոշմամբ այս էսսեն գրավելով առաջին տեղը՝ հրատարակվում է «Գրական կամուրջում» ըստ նախապես կայացած պայմանավորվածության:

Շնորհավորում ենք հեղինակին:

ԳԿ-ի Խմբգր.

Տարածքը փոխվեց: Շարժասանդուղքն իր համաչափ բզզոցով ինձ իջեցրեց մետրոյի կայարան: Օդը սառն է: Ի տարբերություն վերևի տապին, շուրջը տարածված աղբին, այստեղ մաքուր է ու զով: Նույնիսկ մտածում եմ նստել այստեղ ու գիրք կարդալ: Եվ հանգիստ կլինի, և՛ զով: Գալիս է գնացքը: Այն շողշողում է տոնական տրամադրությամբ: Վագոնը գունանկարված է 2800-ամյա Երևանի տրամադրությամբ՝ Էրեբունի թանգարան, գորգեր, զարդանախշեր, Արգիշտի արքա, և այդպես…
Երկու աղջիկները բեռնավորված ամենաժամանակակից բջջայիններով, զարմացած ու հիացած, արագ-արագ լուսանկարում են վագոնը՝ տարբեր անկյուններով, ու միանում… այո, այդ ես արդեն գիտեմ՝ այսօրվա հաղորդակցության միջոցներն են՝ ֆեյսբուք, ինստագրամ, թվիթեր, և իհարկե վագոն-ժամանակագրությունն անմիջապես հայտնվում է դրանցից որևէ մեկում:
Մետրոյից շարժասանդուղքով, կրկին միանում եմ տապին: Շատրվաններն ինչ-որ չափով փարատում են ազդեցությունը: Մարդիկ թաքնվել են ծառերի ստվերներում: Տարօրինակ են, նույն այս մարդիկ կտրել ու անապատի են վերածել երկիրը:
Փողոցում, երկու կողմը գրաված-շարված են ավտոմեքենաները: Շքերթ է՝ ավտոմեքենաների: Քիչ մնա կբարձրանան մայթերին:
Կանգառում սպասում եմ: Փոխադրամիջոցն ուշանում է: Դեղին գծին մոտ կանգնում է տաքսի մեքենան: Դուրս է գալիս վարորդը, նստատեղի ինչ-որ մասից հանում մի իր, փակում մեքենայի դուռը և առաջանում: Կռանում է, ձեռքի իրով փակում համարանիշը և գնում իր գործերով: Նայում եմ՝ ձայնասկավառակ է:
Ահա, կանգառում քիչ կանգնելուց հետո բարձրանում եմ ավտոբուս: Վերջում ազատ նստատեղ կա, տեղավորվեցի ու հանեցի գիրքը, որը հենց նոր վերցրել էի Իսահակյանի անվան գրադարանից: Չինական բանաստեղծություններ: Ժամանակակից հեղինակ է: Միանգամից կլանում է: Կարդում եմ մեկը մյուսի հետևից: Հաջորդ կանգառում բարձրանում է մի գեղեցկուհի, որը պարզվում է ճանաչում է կողքիս գեղեցկուհուն. «Վա՜յ»… «Ի՜նչ լավ է…»… «Նկարները…», «Փնտրո՜ւմ եմ…», «Ամբողջ լենտան դուք եք…», «Հա՛, բոլորն ինձ են ուղարկում…», «Ինձ էլ ուղարկի խնդրո՜ւմ եմ…», «Կուղարկեմ…», «Թե չէ, ինձ ընկեր չեն…», … և այսպես…
Ամբողջ դիմագրքյան ծանոթ զրույցն ինձ պոկում է պոեզիայից և ես պարտադրված փակում եմ գիրքն ու վեր կենալով առաջանում… իմ կանգառն է:
Տարօրինակ բնավորություն ունի մեր ժողովուրդը… կանգառում իջնում է մի դեռատի մայր, աղջնակի հետ, որը երեք-չորս տարեկան է, մայրը վճարում է.
-Երկու տոմս, մեկը՝ անցյալ կանգառում իջած կնոջ համար:
Վարորդը վերցնում է, և հանկարծ, դուռը դեռ նոր փակված, գլխի է ընկնում ու բղավում պատուհանից.
-Հարկավոր չէ, ընկերուհի ջան, ի՞նչ եք անում, գիտեք ես չէի՞ կարող վճարել…
Իսկ մի քանիսն արդեն արագ-արագ բարձրաձայն բացատրում են. «Կինը շնորհակալություն էր հայտնել և իջել, առանց վճարելու»: Ահա: Ինձ համար պատկերը պարզ դարձավ. կինն իջել է առանց վճարելու, իսկ վարորդը հետևից փնթփնթացել է ու դժգոհել, և դեռատի մոր սրտին դարդ է եղել ու նա որոշել է՝ ինքը կվճարի:
Այսպես…
…
ԲԱՐԵՎ ԲԵՄ
Բեմն ազատ էր: Ոչ ոք չկար: Առավոտ վաղ, ծնկներիս հենված, խոնավ կտորով լվանում էի տախտակե հարթակը: Արդեն անգիր գիտեի յուրաքանչյուր հատվածը: Հետո սկսում էի վարժությունները: Ամենօրյա կրկնվող վարժություններից մարմնիս զգայությունը դարձել էր բացարձակ: Զգում էի յուրաքանչյուր բջջի շնչառությունը: Այլևս մենակ չէի բեմում: Էներգետիկ կուտակումները, որոնց ես ինքս էի բերել բեմի մակերևույթ. մարդկային կերպարանքներ էին ստացել և շարժվում էին շուրջս: Նրանց հետ պարում էի, խոսում…
Ափումս հավաքվում էր հրե գունդն ու պտտվում շուրջս: Տեսանելի խաղ էր: Անտեսանելիի արթնացում: Ներսես Շնորհալին էլ հառնել էր դարերի խորքից, բռնել ձեռքս ու ուղեկցում էր իր հոգևոր թրթռումներում, որոնք ապրում էին մեն-միակ ճրագով լուսավորվող նեղ մենախցում՝ պատերը մրոտված, իսկ պատուհանից ներս թափանցող լույսը հազիվհազ ճաղավանդակն էր լուսավորում: Ես երբեք չգիտեի, թե ինչ է խաչակնքումը, և չգիտեի, նաև թե ինչպե՞ս են խաչակնքում… և երբ ծնկեցի այդ հոգևոր լույսով լուսավորված տարածության ներսում. մատներս միացան ու ինքնըստինքյան՝ խաչակնքեցի:
-Դու ճիշտ ես խաչակնքում,- լսեցի ձայնը, որ եկավ դրսի դռնից ներս թափանցող լուսաշողից:
Ձայնը գնդվեց, դարձավ հրե գունդ ու նստեց աթոռի թիկնակին: Շարունակեցի աղոթքս…
Ես եթերային մարմին էի:
…Չեմ հիշում, որովհետև չնշեցի, չառանձնացրեցի թվագրումով. կյանքիս այդ օրը: Իսկ այդ օրն առանձնացավ ինքնիրենով՝ հիշողություն դարձավ: Այդ օրն էր, որ ասացի. «Բարև, ձայն»: Իսկ ձայնն ինքնիրեն ինքնիշխան հռչակեց ու իշխեց ուղեղումս: Ու այդ իշխանությունը բառերի տեղատարափ էր, բառերի հեղեղ, աղմուկ ու գոռոց, բառաճահիճ ու բառախաղ:
Դիմախաղերս փոխվեցին: Վայրկյան-վայրկյան, ըստ ձայնի ու ըստ մտքի: Որոշեցի ինքնիշխան լինել սեփական ուղեղում, գանգատուփում: Այդ խոսող ձայնին տեղավորեցի լուսամփոփի վրա ու… ասացի. «Բարի լույս»: